İklim değişikliğinin Türkiye'deki zeytin tarımına etkisi: Kırılganlık ve uyum stratejilerinin belirlenmesi

Abstract

Türkiye, zeytinin (Olea europaea L.) ilk kültüre alındığı alanlardan biridir ve bu ürünün yayılımı ve gelişimi üzerinde tarihsel bir rol oynamıştır. Türkiye'de uzun yıllardır yetiştirilen zeytin, ekonomik ve kültürel açıdan büyük bir değer taşır ve beslenme alışkanlıklarında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışma, iklim değişikliğinin zeytin tarım alanlarını nasıl etkileyeceğini ve olası uyum stratejilerini ortaya koymayı amaçlamakladır. Bu amaç doğrultusunda hem günümüz hem de gelecekteki iklim koşullarını simüle etmek amacıyla biyoiklim değişkenlerinden faydalanılmıştır. Günümüzdeki yayılış alanlarını belirlemek amacıyla 1960-1990 ve 1970-2000 referans periyotlarına ait biyoiklim değişkenleri kullanılmıştır. Gelecekteki olası dağılım alanlarını belirlemek için ise RCP (CCSM4) ve SSP (MRI-ESM2-0 ve MIROC6) emisyon senaryoları kullanılarak projeksiyonlar oluşturulmuştur. Projeksiyonlar, MaxEnt modelleme aracı kullanılarak elde edilmiştir. RCP ve SSP senaryoları kapsamında yapılan gelecek tahminleri, zeytin tarım alanlarında önemli değişimlerin yaşanacağını öngörmektedir. Tahminlere göre, gelecek yıllarda Türkiye'de zeytin yetiştiriciliği için "çok az uygun" ve "uygun" sınıflarındaki alanların artacağı, ancak "uygun olmayan" ve "son derece uygun" alanların azalacağı tahmin edilmektedir. Ege ve Akdeniz kıyılarının zeytin tarımı için potansiyelini sürdürebileceği, ancak bu bölgelerin değişen iklim koşullarından etkilenerek kırılgan hale gelebileceği öngörülmektedir. Marmara Bölgesi'ndeki zeytin yetiştirme alanlarının ise iklim değişikliğinden önemli ölçüde etkilenmeyeceği beklenmektedir. Gelecekte, günümüzde zeytin tarımı için uygun olmayan bazı alanların zeytin yetiştiriciliği için uygun hale gelebileceği, zeytin tarımının ülkenin kuzeyine ve daha yüksek rakımlara doğru yayılabileceği tahmin edilmektedir. Her ne kadar gelecekte "uygun" ve "çok az uygun" sınıflarda yer alan zeytin tarım alanlarının artması öngörülse de bu alanlardan elde edilebilecek verim ve kalite konusunda belirsizlikler vardır. Mevcut zeytin alanlarının korunmasında ve yeni plantasyon alanlarının oluşturulmasında uyum stratejileri önemli bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda sulama ve toprak yönetimi, gübreleme, aşırı hava olaylarına karşı koruma, hastalık ve zararlılarla mücadele, çeşit seçimi, dikim, budama, hasat, teknoloji kullanımı ve çiftçilerin eğitimi gibi faktörler, iklim değişikliğine karşı kritik uyum stratejileridir.

Türkiye is one of the first regions where olive (Olea europaea L.), was cultivated and has played a historical role in the spread and development of this product. Olive which has been cultivated in Türkiye for many years, holds great economic and cultural value and plays an important role in dietary habits. This study aims to reveal how climate change will affect olive cultivation areas and to identify potential adaptation strategies. For this purpose, bioclimatic variables have been utilized to simulate both current and future climate conditions. To determine the current distribution areas, bioclimatic variables from the reference periods 1960-1990 and 1970-2000 have been utilized. To identify potential future distribution areas, projections were developed using RCP (CCSM4) and SSP (MRI-ESM2-0 and MIROC6) emission scenarios. Projections were obtained using the MaxEnt modeling tool. The future predictions made under the RCP and SSP scenarios suggest that significant changes will occur in olive cultivation areas. According to the predictions, it is expected that areas classified as "barely suitable" and "suitable" for olive cultivation will expand in Turkey in the coming years, while "unsuitable" and "very highly suitable" areas will decrease. It is predicted that the Aegean and Mediterranean coastal regions may maintain their potential for olive cultivation; however, these areas are expected to become more vulnerable due to changing climate conditions. In contrast, olive cultivation areas in the Marmara Region are anticipated to be largely unaffected by climate change. In the future, it is anticipated that areas currently unsuitable for olive cultivation may become suitable, allowing olive farming to expand northward and to higher altitudes in the country. Although an increase in olive cultivation areas classified as "barely suitable" and "suitable" is anticipated in the future, there are uncertainties regarding the yield and quality that can be obtained from these areas. Adaptation strategies play an important role in preserving existing olive groves and establishing new plantation areas. In this context, factors such as irrigation and soil management, fertilization, protection against extreme weather events, pest and disease management, variety selection, planting, pruning, harvesting, technology use, and farmer education are critical adaptation strategies against climate change.