Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki doğal afetler konusunun sarmal sistem yönünden değerlendirilmesi

Abstract

Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersleri ile öğrenciler kişisel gelişimlerini şekillendirerek, toplumsal düzeni ve sistemi anlamaya başlamaktadırlar. Öğrenciler okul hayatları boyunca birçok yeni bilgi öğrenmede kendilerine yardımcı ve yol gösterici olabilecek araç ve gereçlere ihtiyaç duymaktadırlar. Bu ihtiyaçlarını karşılayabilmek, öğretimi anlamlandırmak ve kolaylaştırmak adına ders kitapları vazgeçilmez bir kılavuzdur. Bu sebeple, ders kitaplarının hazırlama sürecinin doğru bir şekilde planlanması gerekmektedir. Aksi takdirde, öğrencilerde düzeltilmesi zor olabilen kavram yanlışlarına ortam hazırlanabilir. Kavram yanlışları/yanılgıları, bir kavramın yanlış veya eksik öğretilmesi sonucu oluşmaktadır. Kavramları yanlış öğrenen öğrenciler, buna bağlı olarak öğretilmek istenen konuyu da yanlış öğrenebilmektedirler. Kavram öğretiminin düzenli bir şekilde verilmesi sarmal sistemi de doğrudan etkileyecektir. Çünkü sarmal sistem, konuların birbiri ile olan ardışıklığı ile ilerletilebilmektedir ve her konu birbirinin devamı şeklinde sürdürülmektedir. Kavramların öğrenciler tarafından doğru şekilde öğrenilmesi sarmal sistemin konular arasındaki bağlantıyı sağlayabilmesi için bir gerekliliktir. Bu çalışmada, 2018-2019 yılına ait hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan doğal afetler konusunun sarmal sistem ile ilişkili olup olmadığının tespitinin yapılması amaçlanmıştır. Araştırmanın yönteminde içerik analizi ve doküman incelemesi kullanılmıştır. Verilerin analizi sırasında Milli Eğitim Bakanlığınca onaylanan hayat bilgisi 2, 3. sınıf; sosyal bilgiler 4, 5 ve 7. sınıf ders kitapları içerisindeki doğal afetler konusuna ait içerik görselleri ve öğretim programlarına göre belirlenmiş ders kazanımları incelenmiştir. Bloom Taksonomisi basamaklarına göre ders kazanımları irdelenmiş, ders kazanımları ile öğrencilere kazandırılmak istenen becerilerin tespiti yapılmıştır. Doğal afetler konusuna ait görsel içerikleri incelenmiş ve genel olarak, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarının içerisinde sarmal sistemin istenilen şekilde işletildiği/işletilemediğinin tespitinin yapılması amaçlanmıştır. Özellikle 7. sınıfta sarmal sistem açısından ciddi kopukluklar tespit edilmiş olup, konular çok basit tutulmuş ve sınıf seviyelerine uygun olarak detaylandırılmamıştır. Araştırmanın son bölümünde hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan etkinlikler sarmal sistem açısından incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda, verilen etkinliklerin öğrencilerin seviyelerine uygun ve aktif öğrenme ortamına dâhil edebilecek düzeyde olmadığı görülmüştür. Bu sebeple, beyin fırtınası, drama, soru-cevap, istasyon, konuşma halkası teknikleri gibi öğretim tekniklerinden yararlanılarak öğrencileri sarmal sisteme uygun olarak aktif öğrenme ortamına dâhil etmek adına yapılabilecek etkinlik önerileri sunulmuştur.

With the lectures of life science and social studies, students start to perceive social order and system by shaping their self-improvement. They need some tools that help them learn many new concepts in life. In order to meet those requirements, course books are one of the best guides. Therefore, preparing process of all the course books should be made in a correct way. Otherwise, it may lead to a lot of concept errors for students. Misconceptions/concept errors occur as a result of teaching a concept in a wrong or incomplete manner. Students who learn wrong concepts may also learn topics in a wrong way accordingly. The fact that concepts are taught in order will affect spiral system directly because spiral system can be developed through consecutiveness of topics and each topic is the continuation of another topic. Learning topics correctly by students is a must for spiral system to make a connection between each topic. In this study, the main aim is to detect whether natural disasters topic in life science and social studies course books of 2018-2019 has a relation to spiral system or not. As research method, content analysis and document review have been used. During data analysis, visual materials and learning outcomes of natural disasters topic in life science 2nd and 3rd grade course books and social studies 4th, 5th, and 7th grade course books both of which are approved by Ministry of National Education have been examined.According to Bloom’s Taxonomy, learning outcomes have been studied and abilities gained with those outcomes have been identified. Visual materials of natural disasters have been examined and in general, it has been found out that spiral system was not applied for life science and social studies course books effectually. Especially in the 7th grade, it has been confirmed that there were serious disconnections in terms of spiral system, topics were explained in the most basic way, and they were not elaborated in accordance with the grade’s level. On the last chapter of this study, the activities from life science and social studies course books have been assessed in accordance with spiral system. As a result of those assessments, it has been clarified that the activities are not suitable to students’ levels and capacities. Thus, activity recommendations have been presented so that students can be involved in spiral system by benefiting from some teaching methods such as brainstorming, drama, question-answer, station, conversation ring technique.