Banka çalışanlarında tükenmişlik ve beş büyük kişilik özellikleri arasındaki ilişki : Bir alan araştırması

Abstract

Tükenmişlik bireylerin kendilerini, hizmet verdiği kişileri, etrafındaki insanları, içerisinde çalıştıkları örgütleri ve dolayısı ile tüm toplumu olumsuz olarak etkileyen mesleki bir tehlikedir. Aynı çalışma ortamında aynı şartlarda çalışan bireylerin tükenmişlik karşısındaki tutumları farklılık göstermektedir. Bu durum onların kişilikleri ile açıklanabilecek bir durumdur. Çünkü bazı kişilik özelliğine sahip bireyler tükenmişliğe daha eğilimli iken diğerleri tükenmişliğe karşı daha güçlüdürler. Bu düşünceden hareketle bu çalışmanın konusu kişilik özelliklerinin tükenmişliğe etkisi olarak ifade edilebilir. Çalışmada bireylerin kişilik özellikleri ve tükenmişlik düzeyleri tespit edilerek kişilik özelliklerinin tükenmişlik üzerindeki etkisi incelenmiştir. Literatür taramasına ek olarak banka çalışanlarından oluşan bir uygulama yapılmıştır. Veri edinmede banka çalışanlarının seçilme nedeni ise tükenmişliğin daha çok yüz yüze ilişkilerin yoğun yaşandığı mesleklerde yaşanması ve bankacılığın da bu tür işlerden biri olmasıdır. Veri toplama aracı olarak Beş Büyük Kişilik EnvanteriŸnin ölçümlediği Dışadönüklük, Nevrotiklik, Sorumluluk, Uyumluluk ve Açık Görüşlülük kişilik özellikleri ile Maslach Tükenmişlik EnvanteriŸnin ölçümlediği Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma ve Kişisel Başarı Noksanlığı boyutlarından ve mesleğe ve çalışma ortamına ilişkin görüşlerinde bulunduğu demografik özelliklerden yararlanılmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde katılımcıların kişilik özellikleri ve tükenmişlik düzeylerini ölçmek için kullanılan ölçeklerin güvenilirlik ve faktör analizlerinin yanı sıra, katılımcıların demografik özelliklerinin dağılımı, gruplar arası farklılıkların testinde t-testi ve ANOVA testi, değişkenler arasındaki ilişkilerin testinde korelasyon ve regresyon analizleri, eş zamanlı ikili karşılaştırmalar için Tukey HSD testinden yararlanılmıştır.Bu çerçevede yapılan çalışma sonucunda tükenmişlik değişkeni istatistiksel olarak anlamlı düzeyde beş büyük kişilik boyutlarından dışadönüklük, nevrotiklik ve sorumluluk boyutlarından etkilenmektedir. Uyumluluk ve açık görüşlülük boyutlarının etkileri anlamlı olarak bulunmamıştır. Banka çalışanlarının dışadönüklük ve sorumluluk özelliklerine sahip olması onların tükenmişliğe uğramalarını azaltıcı, nevrotiklik özelliklerine sahip olmaları ise tükenmişlik düzeylerini arttırıcı bir unsur olarak bulunmuştur. Bu araştırmanın bulguları tükenmişlik tehlikesine karşı bireylerin kişilik özelliklerinin etkisinin önemli olduğunu vurgulamakta, bu bağlamda örgütlerin insan kaynakları planlaması ve personel seçimi yaparken bireylerin kişilik özelliklerine uygun pozisyonlara yerleştirilmesi gerçeğini öne çıkarmaktadır. Bu yönüyle bakıldığında çalışmanın bulgularının uygulamaya oldukça önemli katkıları olduğu söylenebilir.

Burnout is an occupational hazard affecting adversely individuals, their employers, people around them, organizations they work for and in the end, all society. Individuals working in the same work environment and in the same circumstances do not have the same attitude towards burnout. This situation merely is explained by their personality. Because, some are more tended to burnout then others. When based upon this thought, the subject of this study is to determine the effect of personality characteristics on burnout. In this study we have analysed the effects of personal characteristics on burnout by examining personal characteristics and levels of burnout. In addition to the literature scanning an application on bank workers has been done. The reason that bank employees have been chosen is that burnout is especially observed in jobs that have to work close to people and banking is one of those jobs. As a data collection tool we have used the Big Five Inventory that measures the personal characteristics of extraversion, neurotics, conscientiousness, agreeableness and openness and also the Maslach Burnout Inventory that measures fatigue, depersonalization and reduced personal accomplishment and the demographic features that include the ideas about the profession and working conditions. To assess the obtained data, the distribution of the demographic features, the t – test and ANOVA to analyse the difference between groups, correlation to test the variables and regression analyses and for simultaneous pair comparisons we have used Tukey HSD test as well as the reliability and factor analyses of data that was used to assess the personal characteristics and levels of burnout of the participants. According to the result of this study statistically the burnout variable significantly is effected of the Big Five Personal Traits of extraversion, neutortics and responsibility. Openness and agreeableness is not significant. When a bank employee has got personal traits of extraversion and conscientiousness he/ she is less prone to burnout whereas if a person has traits of neurotics he / she is more prone to burnout. This study gives point to that threat of burnout is shapen by personality characteristics and in this context it becomes prominent that organizations should consider personality characteristics while planning human resources and selecting personnels. When considered from this point of view, it could be said that findings of this study has a great contribution to professional practice