Hicrî ilk asırdan bir hoca-öğrenci portresi: Hz. ʻAişemesrûḳ B. El-Ecdaʻ

Abstract

Bu makalede Hz. ʻÂişe ile Mesrûḳ b. el-Ecdaʻ arasındaki çok özel Hoca-Öğrenci ilişkisi incelenmiştir. Mesrûḳ’un rivâyetlerindeki satır arası bilgilerin bir arada göz önüne alınmasıyla ortaya çıkan bu ilişki sahâbenin tabiûna yaptığı üstadlığın en güzel örneklerinden biridir. Mesrûḳ’un mânevî dünyasında Hz. ʻÂişe’nin çok önemli bir yeri vardır. Hz. ʻÂişe’nin de ona hem muhabbetinin hem de hürmetinin olduğu anlaşılmaktadır. Mesrûḳ’un daha çok Kûfe ve çevresinde yaşadığı düşünüldüğünde; Medîne’de bulunan Hz. ʻÂişe’den farklı zamanlarda, farklı konularda ve çok sayıda rivâyet yapması dikkate şayandır. İlmî meseleleri öğrenmek için Basra’ya ve Şam’a yolculuklar yaptığı belirtilen Mesrûḳ’un Medîne’ye de bu niyetle seferler yapmış olduğu kuvvetle muhtemeldir. Görüşmeler esnasında Hz. ʻÂişe’nin Mesrûḳ’la ve diğer misafirlerle perde arkasından muhatap olduğu anlaşılmaktadır. Hz. ʻÂişe’nin Medîne’deki evi; hac seyahatleri sırrasında ise onun bulunduğu çadır herkese açık bir mektep ve ilim merkezi vazifesi görmüştür. Kendisine her türlü mahrem âilevî meselenin de sorulduğu Hz. ʻÂişe, müminlerin annesi sıfatıyla bunlara cevap vermiştir. Mesrûḳ’un bir ilim talibi ve sahâbî öğrencisi olarak Hz. ʻÂişe’den son derece önemli bilgiler alıp kendinden sonraki nesillere aktardığı görülmektedir. Bunların arasında sadece ondan intikal eden hadîslerin ve özel hatıraların bulunması ayrıca önemlidir. Rivâyetlerine bakıldığında Mesrûḳ’un, Hz. ʻÂişe’nin yanında çeşitli gözlemler yapacak kadar çok zaman geçirdiği anlaşılmaktadır. Bugüne ulaşan bütün İslâmî ilimler müktesebatının temelleri, şüphesiz ki ashâb ve onların öğrencileri olan tâbiîlerin ilmî faaliyetleriyle atılmıştır. Hicrî ilk asırdaki eğitim-öğretim faaliyetinin informel okullarının en müstesnalarından biri Hz. ʻÂişe’ninkidir. Onun en yakın, en sevdiği ve en güzide öğrencilerinden birinin Mesrûḳ b. el-Ecdaʻ olduğu anlaşılmaktadır.

In this article, the very special teacher-student relationship between Hazrat Aisha and Masrūq Ibn al-Ajdaʻ is examined. This relationship, which becomes clear when attention is paid to the detailed informations in Masrūq's narrations (riwayats); It is one of the best examples of teaching that the companions (sahaba) did to the tabi‘ūn generation. In the spiritual world of Masrūq, Hazrat Aisha has a very important place and It is understood that she has both love and respect for him. Considering that Masrūq lives mostly in and around Kufa; It is remarkable that he made many narrations at different times, on different subjects, from Hazrat Aisha. It is highly probable that Masrūq, who is stated to have traveled repeatedly to places such as Basra and Damascus to learn some religious issues, has traveled many times to Madinah for this reason. During the conversations, Hazrat Aisha spoke to Masrūq and other guests from the back of a curtain. The house of Hazrat Aisha in Madinah has served as a school and learning center open to everyone. As for the pilgrimage (Hajj) trips, her tent is on same mission. Hazrat Aisha was asked about all kinds of private family issues and husband and wife relationships, and she answered them as the mother of the believers (Ummu’l-muminīn). It is seen that Masrūq, as a wisdom lover and student of companion, received very important information from Hazrat Aisha and transferred it to the next generations. Among these narrations, it is also important to have hadiths and special memories that are only conveyed by him. When the narrations are examined, it is understood that Masrūq spent enough time to make various observations alongside Hazrat Aisha. The foundations of all the basic Islamic sciences that have reached today to us are undoubtedly laid by the scientific activities of the Companions (sahabas) and their students (tabi‘ūn). One of the most magnificent of the informal schools of the teaching activity in the first century is the school of Hazrat Aisha. It is understood that one of her closest, favorite and most distinguished students was Masrūq