Kuşdili (İspir-Erzurum) demir cevherleşmesinin minerolojisi, kimyası ve kökeni

Abstract

Sakarya Zonunun Doğu Pontidler kısmında yer alan Kuşdili demir cevherleşmesi, Eosen yaşlı Halkalıtaş Plütonu ile Liyas yaşlı Şenköy Formasyonu içerisinde bulunan kireçtaşı merceklerinin dokanaklarında gelişmiş skarn tipte bir cevherleşmedir. Halkalıtaş plütonu diyorit’den kuvarslı monzonite geçen bir bileşime sahiptir. Plütondan alınan örneklerin tümü orta-yüksek potasyumlu kalkalkali ve metalümin I-tipi karakterli kayaçlardır. Kuşdili demir skarnın, prograd ve retrograd evresi aynı anda bulunmaktadır. Granat ve piroksen mineralleri prograd evreyi, epidot, kuvars ve kalsit mineralleri retrograde evreyi temsil etmektedir. Cevherleşmenin ana minerali manyetit ve hematitdir. Ayrıca sfalerit ve galen daha az oranda kalkopirit mineralleri bulunmaktadır. Skarnda bulunan granatlar üzerine yapılan mineral kimyası analizlerinde grosüler ve andradit arasında değiştiği (And0-51Grs45-72Psa3-34), piroksenlerin ise bileşimi diyopsit ile hedenberjit arasında (Hed1-59Diy38-98Joh2-5) değişim, Granat ve piroksen minerallerinin üçlü diyagram sonuçları incelendiğinde Dünya’daki Fe Zn-Pb-Cu tip skarn yataklara benzerlik göstermektedir. Cevher jeokimyası analizlerinde 8-422 ppm arasında değişen Ag elementi miktarı ekonomik açıdan önem arzedebilir. Kuşdili demir cevherleşmesinin minerolojik, kimyasal ve dokusal özellikleri Fe-Zn-Pb tip bir skarn cevheri olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra Grosüler tipteki granatlardan andradit tipde granatlara bir geçişin olduğu gözlemlendi. Tüm sonuçlar değerlendirildiğinde ise Kuşdili demir skarnın ekonomik olabileceği düşünülmektedir.

Kusdili iron mineralization, located in the Eastern Pontides of the Sakarya Zone, is a skarn type mineralization formed at the contacts of the limestone lenses of the Eocene aged Halkalıtaş Pluton and the Liassic aged Senköy formation. Halkalıtas pluton has a composition varying from diorite to quartz monzonite. All of the samples taken from the pluton are medium-high potassium calc-alkaline and metalumines rocks of I-type character. Kusdili iron skarn has progressive and regressive phases together. Garnet and pyroxene minerals represent the progressive phase, while epidote, quartz, and calcite minerals represent the regressive phase. The main minerals of mineralization are magnetite and hematite. In addition, sphalerite and galena are less common chalcopyrite minerals. Mineral chemistry analyzes performed on the garnets founding in skarn, it was observed that the minerals varied between grossular and andradite (And0-51Grs45-72Psa3-34), while the composition of pyroxenes varied between diopside and hedenbergite (Hed1-59Diy38-98Joh1,5-4,5). When the triple diagram results of garnet and pyroxene minerals are examined, it is seen that they are similar to other Fe-Zn-Pb-Cu type skarn deposits in the world. Ag element, which varies between 8 and 422 (ppm) in ore geochemistry analyzes, may be economically important. The mineralogical, chemical and textural features of Kusdili iron mineralization indicate that it is a Fe-Zn-Pb type of skarn ore. Besides, the transition from grossular type garnet to andradite garnet type has observed. When all the results are evaluated, it is thought that Kuşdili iron skarn may be economical.