Bigadiç İlçesinin (Balıkesir) etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu çalışma; Bigadiç (Balıkesir) ilçesindeki yöre halkının geleneksel bitki kullanım kültürünü belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada farklı kullanımları olan bitki taksonları belirlenerek etnobotanik özellikleri araştırılmıştır. Çalışma, Ocak 2020 ve Mayıs 2021 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamında Bigadiç ilçesine bağlı 22 kırsal mahalle ziyaret edilmiştir. Araştırma sırasında 130 kaynak kişi ile görüşme yapılmıştır. Ayrıca ilgili köylerde yaşayan 164 ortaokul öğrencisine anket çalışması uygulanmıştır. Araştırma sonucunda yöre halkı tarafından geleneksel kullanımı olan 45 familyaya ait 112 bitki taksonu (86 doğal ve 26 kültür) tespit edilmiş ve bu bitkilerin etnobotanik özellikleri kayıt altına alınmıştır. Çalışmada kullanımı belirlenen taksonların; latince ve yöresel adları, kullanım amaçları, kullanılan kısımları ve hazırlanış şekilleri ortaya konulmuştur. Yörede tespit edilen bitkiler arasında en çok kullanımı görülen ilk 5 familya sırasıyla; Lamiaceae (17 takson), Rosaceae (9 takson), Asteraceae (7 takson), Fabaceae (6 takson), Cucurbitaceae, Solanaceae ve Poaceae (5’er takson)’dir. Halk arasında geleneksel kullanımları tespit edilen taksonların kullanım sayıları: Tıbbi (132), gıda (63), el sanatları (65), yakacak (11), yem (9), arı bitkileri (9) ve diğer (8) olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca tıbbi ve gıda amaçlı kullanılan bitkilerin kullanım değeri (UV) hesaplanmıştır. Çalışmada anket sonucunda kullanım değeri (UV) ve FIC değerleri hesaplanmıştır. Kullanımı belirlenen bitkiler arasında UV değeri en yüksek (0.50) Salvia tomentosa olmuştur. Tıbbi kullanımda en yüksek FIC değeri ise Soğuk algınlığı (0.94)’nde görülmüştür.

This work; It was made to determine the traditional plant usage culture of the local people in Bigadiç (Balıkesir) district. In the study, plant taxa were determined and their ethnobotanical properties were investigated. The study was carried out between January 2020 and May 2021. In this context, 22 rural neighborhoods in Bigadiç district were visited. During the research, 130 resource people were interviewed. In addition, questionnaire was applied to 164 secondary school students living in the relevant villages. As a result of the research, 112 plant taxa (86 natural and 26 cultures) belonging to 45 families, which are traditionally used by the local people, were determined and the ethnobotanical properties of these plants were recorded. The taxa determined to be used in the study; Latin and local names, usage purposes, used parts and preparation methods are revealed. Among plants detected in the region, the first 5 families most used are respectively; Lamiaceae (17 taxa), Rosaceae (9 taxa), Asteraceae (7 taxa), Fabaceae (6 taxa), Cucurbitaceae, Solanaceae and Poaceae (5 each). The use of taxa with traditional uses among the public: Medicinal (132), food (63), handicrafts (65), fuel (11), fodder (9), bee plants (9) and other (8). In addition, use value (UV) of plants used for medicinal and food purposes was calculated. In the study, use value (UV) and FIC values were calculated as a result of the survey. Among these plants, Salvia tomentosa had the highest UV (0.50). The highest FIC value in medicinal use was seen in the cold (0.94).