İzmirli Şeyh Lütfi Filiz ve tasavvufi kişiliği

Abstract

Lütfi Filiz, hilafet devrinin son döneminde Sultan Reşat'ın padişah olduğu zamanlardan 2000'li yıllara kadarki süreçte çoğunluğunu İzmir'de olmak üzere Osmanlı'nın yıkılışından Cumhuriyetin kuruluşuna ve daha sonraki önemli siyasi ve ictimai olayların hat safada olduğu bir devirde yaşamıştır. Türk ve tasavvuf tarihinin önemli gelişmelerinin yaşandığı bu zaman aralığında Filiz, tekkelerin kapatılmasından devrimlere kadar dini ve siyasi pek çok olaya şahit olmuş bir mutasavvıf şairdir. Onun bu zaman aralığında yaşaması eserlerin oluşmasında ve içeriğinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Lütfi Filiz tasavvufi meselelere ait görüşlerini dört cilt halinde "Noktanın Sonsuzluğu" adli kitabında toplamıştır. Filiz'in tasavvufi meseleler ve sorunlara karşı açıklama ve çözümleri içeren bu eser, son zamanlarda tartışma konusu olan "tasavvufun dili" sorununa çözümler sunmaktadır. Filiz aynı zamanda bu eserinde tasavvufi meseleleri tarikat yolunda olan veya olmayan herkesi kapsayacak bir üslupla açıklamıştır. Modern ilahiyatçıların tasavvufi konuları dini sorun olarak algı yaratmaya çalıştığı meseleleri ise tasavvufi adap ve erkânın yanında pozitif bilimler ile açıklamaktadır. Bu anlamda dinin zâhir ve bâtınî yönünü birleştirerek tasavvufun "tevhit felsefesine" önemli katkılarda bulunacağı düşünülmektedir. Filiz'in ayrıca hayatını anlattığı kitabı ve şiirlerini topladığı bir divanı mevcuttur. Giriş ve iki bölümden oluşan tezimizin ilk bölümünde, Lütfi Filiz'in yaşadığı dönemin siyasi ve sosyal olayların yanında dini hayatına etki eden unsurlara yer verilmiştir. Bu bölümde, Lütfi Filiz'in ailesi, doğduğu ortam, ilmi ve tasavvufi serüveni, tasavvufa intisabı ve intisap ettiği şeyhleri ele aldık. İkinci bölümde ise, Noktanın Sonsuzluğu kitabı kaynak olarak alınmıştır. Bu eser ışığında Filiz'in tasavvufi meselelere ve kavramlara karşı olan tutumu ve bu tutumun klasik- modern tasavvuf çizgisindeki konumunu değerlendirmeye çalıştık. Şüphesiz bu değerlendirmeyi, geçmişin karanlık taraflarına ışık tutacağı gibi geleceğin sisli havasını dağıtmada modern insanın tasavvuf algısını değiştireceğini düşünerek hazırladık.

Lütfi Filiz lived in the last period of the caliphate period, starting from the time of Sultan Reşat when he was the sultan, until the 2000s, and spent a significant part of his life in İzmir. Throughout his life, he witnessed the collapse of the Ottoman Empire, the establishment of the Republic and the following important political and social events. This time period is a very important period in which important developments in Turkish and Sufi history were experienced, and Filiz is a Sufi poet who has witnessed many religious and political events, from the closure of lodges to the revolutions. Having lived through these events played an important role in the formation of his works and shaping their content. Lütfi Filiz collected his views on mystical issues in his book called "The Infinity of the Point". This 4-volume work, which includes Filiz's explanations and solutions to mystical issues and problems, offers solutions to the problem of "the language of mysticism", which has been a topic of discussion recently. In this work, Filiz has explained the mystical issues in a style that will cover everyone who is on the path of the tariqa or not. While modern theologians try to present mystical issues as religious problems and create a perception, Filiz explains these issues with mystical etiquette and manners, as well as positive sciences. In this sense, it is thought that by combining the external and esoteric aspects of religion, it will make important contributions to the "philosophy of tawhid" of Sufism. Filiz also has a book in which he tells about his life and a divan where his poems are collected. In the first part of our thesis, which consists of the introduction and the following two parts, the political and social events of the period in which Lütfi Filiz lived, as well as the factors affecting his religious life are included. In the first chapter, Lütfi Filiz's family, the environment in which he was born, his scientific and mystical adventure, his involvement in Sufism and the sheikhs he was involved in are discussed. And Part Two is based on the book "Noktanın Sonsuzluğu". Under the light of this work, we have tried to assess the attitude of Filiz towards mystical matters and concepts and also the position of this attitude within the classical - modern mystic line. Without a doubt, this assessment will not only shed light to the darker aspects of the past but it will also change modern man's perception of mysticism which consequently will disperse the foggy atmosphere of current understanding.