İstanbul Tarihi Yarımada’daki Mimar Sinan camilerinde mekânsal algılanabilirlik

Abstract

Mimar Sinan tasarımlarını yaparken işlevi ön planda tutmuş ve farklı yapı türleri için çeşitli plan şemaları geliştirmiştir. Bu şemaların en dikkat çekici olanları camiler üzerinde uygulanan şemalardır. Sinan’ın bu şemaları geliştirirken üzerinde durduğu iki önemli husus, merkezi mekan ve tümel mekan kavramlarıdır. Bazı istisnalar dışında Sinan, cami planlarını daima merkezi kubbe etrafında geliştirmiştir. Ayrıca oluşturduğu çeşitli şemalardan ve camilerdeki iç mekan hissinden yola çıkılarak, Sinan’ın tümel mekana ulaşmayı amaçladığı ve bunu da bazı istisna yapılar dışında başardığı görülmektedir. Bu tez çalışmasında tümel mekan hedefinin Sinan tarafından ne ölçüde gerçekleştirildiği, teknik analizlerle ve sayısal verilerle sunulmuştur. Çalışmada üç boyutlu modelleme yönteminden faydalanılmıştır. Bu modeler üzerinde caminin cümle kapısında yüz yetmiş cm yükseklikte belirlenen bakış noktasından mekana bakıldığı varsayımıyla analizler yapılarak kapsam dahilindeki camilerin algılanabilirlik oranları tespit edilmiştir. Sonuç olarak bu tespitler göstermiştir ki; Mimar Sinan camilerinde yüksek oranda algılanabilirlik seviyesiyle iç mekanda hedeflediği tümel algılanabilirlik olgusuna erişmiştir. Buna ek olarak, denenmiş olan üç boyutlu modelleme yönteminin de çalıştığı görülmüştür. Yöntemin mevcut yapıların mekansal algılanabilirlik oranlarını tespit edebilmesiyle birlikte daha sistematik ve pratik hale getirilmesiyle yapıların tasarım sürecinde de aktif rol alabilecek potansiyele sahip olduğu düşünülmektedir.

Mimar Sinan prioritized function while designing, and developed various plan schemes for different building types. The most striking of these schemes is the schemes applied to mosques. Two important issues that Sinan emphasized while developing these schemes are the concepts of central space and holistic space. Sinan, with some exceptions, always developed mosque plans in the form of a central dome. In addition, based on the various schemes he created and the sense of interior space in mosques, it is seen that Sinan aimed to reach the holistic space and succeeded in this with some exceptions. In this thesis, the extent to which the holistic space goal was achieved by Sinan was presented with technical analysis and numerical data. In the study, 3d modeling method was used. The perceptibility ratios of the mosques within the scope were determined by making analyzes on these models, assuming that the place is viewed from the vantage point determined at a height of one hundred and seventy cm at the sentence door of the mosque. Consequently, these findings showed that; with a high level of perceptibility in Mimar Sinan mosques, he achieved the concept of holistic perceptibility that he aimed for in the interior. In addition, the tried-and-tested three-dimensional modeling method was found to work. It is thought that the method has the potential to take an active role in the design process of the buildings by making it more systematic and practical, as well as detecting the spatial perceptibility rates of existing buildings.