Tekfir ideolojisinin kökenleri haricîlik örneği

Abstract

Bu çalışmada Haricîlerin tekfir anlayışı, ilk dönem ve son dönem kaynaklar taranarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın ilk kısmında tekfir tartışmasının doğmasına etki eden dini, siyasi ve sosyolojik faktörler ele alınmış, İslâm mezheplerinin küfür konusundaki fikirleri tespit edilip kısaca özetlenmiştir. Haricîlerin oluşumu, inanç esasları, kader, va’d ve vaîd, Kur’an telakkileri, emr-i bi’l-ma’ruf nehy-i ani’l-münker ve mürtekib-i kebire kavramlarına yükledikleri anlamlar kısaca izah edilmiştir. Bu doğrultuda Haricîlerin tekfire bakışı hakkında bilinenden hareketle bilinmeyene ulaşma hedeflenmiştir. Bu noktadan hareketle Haricîlerin tekfir faaliyetlerinin en yoğun olduğu Hz. Osman ve Hz. Ali dönemi dikkatli bir şekilde incelenmiştir. Devamında kendi aralarındaki farklılıkları belirtmek için Haricîlerin alt kollarının görüşleri ve fikir ayrılıkları ele alınarak açıklanmıştır. Bu çalışmada Haricîleri ve tekfir görüşlerini tam manasıyla ortaya koymak amacıyla Haricîlerin yürüttükleri tekfir faaliyetleri ve bu faaliyetlerin itikadi ve sosyal etkileri incelenmiştir.

In this study, the takfir understanding of the Kharijites was introduced by scanning the first and last period sources. In the first part of our study, religious, political and sociological factors affecting the birth of the takfir debate were discussed, and the ideas of Islamic sects about takfir were identified and summarized briefly. The formation of the Kharijites, the fundamentals of their beliefs, destiny, Al-waʿd and al-waʿīd (The promise and the threat, paradise and hell), considerations of the Qur’an, the meanings they attribute to the concepts of al-amr bi’l-Ma‘ruf we’n-nahy ani’l-munkar (Enjoining good and forbidding evil) and murtekib-i kabir (who commits a major sin) briefly explained. In this direction, it is aimed to reach the unknown based on what is known about the Kharijites' view of takfir. From this point of view, Khalifah Osman (as) and Ali (as) periods have been carefully studied. From this point of view, the Khalifah, where the Takfir activities of the Kharijites were the most intense; The periods of Osman (as) and Ali (as) have been carefully studied. In the following, the views and differences of opinion of the sub-branches of the Kharijites are discussed and explained in order to indicate the differences among them. In this study, the takfir activities of the Kharijites and the theological and social effects of these activities have been examined in order to reveal the Kharijites and their takfir views fully.