Sivas jips karstında dolin yoğunluğunun CBS tabanlı analizi

Abstract

Yukarı Kızılırmak Havzası’nda, özellikle Sivas-İmranlı arasındaki jips alanı Türkiye’nin enönemli jips karstı alanını oluşturmaktadır. Bu alandaki dolinler birçok çalışmada ele alınmışolmasına rağmen, çalışmaların hiçbirisi tüm alanı kapsamadığı için Sivas-İmranlı arasındakidolin yoğunluğunun alansal dağılış özellikleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Bu eksikliktendolayı, bu çalışmada söz konusu alanda gelişmiş dolinlerin alansal dağılış özellikleri CBStabanlı yapılan haritalama çalışmaları ile ortaya konulmuştur. Çalışmada dolin dağılışlarınıbelirlemek için 1/25.000 ölçekli topoğrafya haritaları ve 1/3.000-1/5.000 ölçekli uydugörüntüleri kullanılmıştır. Yapılan haritalama çalışmaları sonucunda Sivas-İmranlı arasındaki1609 km2’lik jips alanı içerisinde topoğrafya haritalarında 10.651 dolin, uydu görüntülerinde42.127 dolin tespit edilmiştir. Kernel yöntemiyle hesaplanan yoğunluklara göre topoğrafyaharitalarında maksimum dolin yoğunluğu 127 dolin/km2’ye ulaşırken, uydu görüntülerindeyoğunluk 237 dolin/km2’ye kadar ulaşmaktadır. Topoğrafya haritalarına göre jips alanının%47’sinde, uydu görüntülerinde ise %26’sında dolin gelişimi görülmemektedir. Dolinyoğunluk sınıfları açısından düşük ve çok düşük yoğunluktaki alanlar her iki veride de %46’lıkorana sahiptir. Uydu görüntülerinde daha küçük boyutlu dolinlerin haritalanabilmesindendolayı topoğrafya haritalarında sadece %0.7’lik bir alan kaplayan yüksek ve çok yüksekyoğunluktaki alanlar, uydu görüntülerinde %15.3’lük bir alan kaplamaktadır. Yoğunlukbölgelerinin alansal dağılışlarına göre; maksimum yoğunluklar, jipsi kuzeyde sınırlayanbindirme hattına paralel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanan, yüksek plato karakterindekialan üzerinde görülür. 1255 ve 2335 m arasında dağılış gösteren dolinlerin %90’dan fazlası1300 ve 1700 m arasında yer alırlar. Yoğunluğun en fazla olduğu yükselti basamağı uydugörüntülerinde 1500 ve 1550 m arasındayken (%19.2), topoğrafya haritalarında 1600 ve 1650m (%19.94) arasında yer alır.

The Upper Kızılırmak Basin, especially between Sivas and İmranlı, is the most important gypsum karst area in Turkey. Dolines formed on gypsum between Sivas and İmranlı are investigated in many articles. However, the spatial distribution characteristics of the doline density in the area are not fully known since none of these studies cover the whole area. Due to this deficiency, the distribution characteristic of dolines formed on gypsum between Sivas and İmranlı is investigated by GIS-based mapping in this study. In the study, 1/25.000 scaled topographic maps and 1/3.000-1/5.000 scaled satellite images are used to determine doline distribution. As a result of mapping processes performed in 1609 km2, 10.651 dolines, and 42.127 dolines are determined in topographic maps and satellite images, respectively. According to the densities calculated by the Kernel method, the maximum doline density reaches 127 doline/km2 in topography maps, while the density reaches 237 doline/km2 in satellite images. Besides, doline distributions are not observed in 47% of the topography map and 26% of the satellite image. Low and very low-density areas are cover 46% of gypsum in both maps. High and very high-density areas cover only 0.7% in the topography while cover 15.3% in the satellite images due to the mapping of small dolines in satellite images. The maximum doline densities are observed on the east-west oriented high plateaus extending parallel to the thrust fault in the north part of the gypsum. In the whole gypsum area, while dolines are distributed between 1255 and 2335 meters, more than 90% of dolines are located between 1300 and 1700 meters. The densest elevation ranges are 1500 and 1550 (19.2%) in satellite images, 1600 and 1650 meters (19.94%) in topography maps. The densest elevation range is 1500 and 1550 (19.2%) in satellite images and is 1600 and 1650 meters (19.94%) in topographic maps.