Bilgi ifşası, bireysel etik değerler ve örgütel bağlılık ilişkisi: seyahat işletmesi çalışanları örnekleminde incelenmesi

Abstract

Bilgi ifşası, örgütlerde hatalı uygulamaların, sorunu çözebilme yeteneğine sahip içsel ya da dışsal taraflara gönüllülük esasına dayalı olarak, faaliyeti sonlandırmak adına açıklanmasıdır. Karmaşık bir yapıya sahip olan bilgi ifşası, yaş, cinsiyet, eğitim durumu gibi bireysel faktörlerden, yasal düzenlemeler, misilleme gibi durumsal faktörlerden, örgüt iklimi, örgütün büyüklüğü gibi örgütsel faktörlerden etkilenmektedir. Bilgi ifşasıyla örgüte, örgüt üyelerine ve genel anlamda topluma zarar veren yanlış bir uygulamanın ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. Bu noktada bilgi ifşasının ahlaki bir zemine sahip olduğu, kişinin ahlaki ideolojisini oluşturan etik değerlerinin bilgi ifşasına yönelik tutumu olumlu olarak etkilediği belirtilebilir. Çünkü etik değerlere sahip bireyler örgütsel hatalara sessiz kalmayacak, tepki gösterecektir. Örgütsel bağlılık ise çalışanın dahil olduğu kurum ile özdeşleşmesi, örgütün çıkarları adına çaba harcaması ve örgüte yönelik sadakatini kapsayan bir davranıştır. Örgütlerine kendilerini adamış çalışanlar, örgütün çıkarlarını korumak ve zarar görmesini engellemek adına israf, kötü yönetim uygulamaları, taciz, mobing gibi etik dışı ve bilgi ifşası kapsamında ele alınabilecek, örgüte zarar veren faaliyetlere karşı tepki gösterecektir. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, araştırma problemi, araştırmanın amacı, önemi, varsayımlar, sınırlılıklar ve tanımlar belirtilmiştir. İkinci bölüm kuramsal çerçeveyi kapsamakta ve üç alt başlıktan oluşmaktadır. Bu alt başlıklar sırasıyla bilgi ifşası, etik ve örgütsel bağlılık şeklindedir. Üçüncü bölüm yöntemden oluşmaktadır. Dördüncü bölüm bulgular ve yorumlar, son bölüm ise sonuç ve önerilerden oluşmaktadır. Bu çalışmanın amacı, seyahat işletmesi çalışanlarının bilgi ifşasına yönelik tutumlarının, bireysel etik değerlerinin ve örgütsel bağlılıklarının incelenmesidir. Bu kapsamda bilgi ifşası, örgütsel bağlılık ve bireysel etik değerler arasındaki ilişkiler ve etkiler test edilmiş, demografik faktörler açısından farklılık yaratıp yaratmadığı istatistiki analizler aracılığıyla araştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda duygusal bağlılığın ve idealizmin, içsel ve dışsal bilgi ifşasına yönelik tutumu etkilediği bulunmuştur. Ayrıca etik konum ölçeğinin doğruluk boyutu, devam bağlılığı ve gayri resmi bilgi ifşasına yönelik tutum arasındaki ilişkiyi etkilemektedir. Araştırmanın bir diğer önemli bulgusu ise özelikle dışsal bilgi ifşasına yönelik tutumun sosyo demografik değişkenler açısından anlamlı farklılıklar göstermesidir. Genel olarak değerlendirildiğinde araştırmaya katılan seyahat acentası çalışanlarının içsel bilgi ifşasına daha olumlu tutum sergiledikleri, idealizm ve rölativizm puanları açısında durumsalcı yapıya sahip oldukları görülmüştür. Bu durum Türk toplum yapısı ile benzer nitelik taşımaktadır. Bağlılık ile ilgili elde edilen sonuçların ise yakın zamanda deneyimlenen pandemi ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Whistleblowing is the disclosure of faulty practices in organizations to internal or external parties capable of solving the problem, on a voluntary basis, in order to terminate the activity. Having a complicated structure, it is affected by individual (age, gender, educational status) situational (legal regulations, retaliation), and organizational factors (organizational climate and size of the organization). It is aimed to annihilate a wrongdoing that abuses the organization, the members of the organization and the society in the main via whistleblowing. From this point, it can be asserted that the whistleblowing has a moral ground, and the ethical values that form the moral ideology of the individual influence positively the attitude towards it. Forwhy individuals associated with ethical values do not remain silent to organizational mistakes, they react, on the contrary. Organizational commitment, on the other hand, is a conduct that embodies the identification of the employees, loyalty, and making efforts for the interests of the organization. In the context of whistleblowing, committed employees respond to improper practices such as waste, mismanagement practices, harassment, mobbing, which can be considered as unethical in order to defend the interests of the organization and restrain it from being harmed. This study consists of five sections. In the first part, the research problem, the purpose of the research, its significance, assumptions, limitations and definitions are indicated. The second part covers the theoretical framework and comprise of three sub-titles. These sub-headings are whistleblowing, ethics and organizational commitment, respectively. The third part consists of the method. The fourth section is constituted of findings and comments, and the last section composes of conclusions and recommendations. The purpose of this study is to investigate the travel agency employees' whistleblowing attitudes, personal ethical values and organizational commitment. In this context, the relationships and effects between whistleblowing, organizational commitment and personal ethical values were tested, and whether it made a difference in terms of demographic factors was examined through statistical analysis. As a result of the analysis, it was found that affective commitment and idealism affect the attitude towards internal and external whistleblowing. Besides, veracity dimension of the ethical position scale impacts the relationship between continuance commitment and informal whistleblowing attitude. Other substantial finding of the study is that the attitude towards external whistleblowing demonstrates significant differences in terms of socio-demographic variables. All in all, it was seen that the travel agency employees participating in the research had a more positive attitude towards the internal whistleblowing, and they had a situationalist constitution in terms of idealism and relativism scores. These conclusions overlaps Turkish society structure. The results related to commitment are thought to be related to the recently experienced pandemic.