Salgın hastalıkların fıkhî hükümlere etkisi: Covid-19 pandemisi örneği

Abstract

İnsanlık, tarih boyunca salgın hastalık gibi birçok olağanüstü durumla karşı karşıya kalmış ve karşılaşılan bu olaylar büyük tahribatlara yol açmıştır. Bu afetler ekonomik, siyasi, sosyal vb. alanları etkilediği gibi dinî ve hukukî alanı da çok yakından etkilemiş ve ulemâyı birtakım tedbirlere ve hükümlere başvurmaya sevk etmiştir. Günümüzde de Çin’in Vuhan eyaletinde ateş, öksürük vb. belirtilerle ortaya çıkan Koronavirüs (Covid-19) salgını ile birlikte geçmiş dönemlerde olduğu gibi yetkililer tarafından bir dizi önlem alınmış, din adamları ve fetva kurulları salgının ortaya çıkarmış olduğu birçok meseleyi dinî perspektiften ele alarak, Kur’an ve sünnet ışığında fetvalar vermişlerdir. Bu çalışmamızda öncelikle İslâm tarihinin ilk dönemleri ve Osmanlı döneminde ortaya çıkmış belli başlı salgın hastalıklara yer verilmiştir. Toplumu nasıl ve ne derecede etkilediği, dinî yönden salgın karşısında nasıl tavır takınıldığı ve ne tür hüküm ve içtihatlarda bulunulduğu, kaynaklara dayalı olarak, ibadet ve muâmelât özelinde ortaya konmaya çalışılmıştır. Son olarak karşılaştığımız ve birçok kişinin ölümüne sebep olan koronavirüs salgını sürecinde Fıkhın önemli bir bölümünü teşkil eden ibadet ve muâmelât alanın, bu durumdan ne derece etkilendiği ve hükümlerdeki değişim durumu ortaya konmuştur. Covid-19 salgını ile birlikte ortaya çıkan bazı meselelerde fetva ihtiyacı hâsıl olmuş, uluslararası alanda faaliyet gösteren fetva kurulları ve din adamları, virüsün yayılımını engellemek ve bulaşı önlemek için fetvalar yayımlamışlardır. Bununla birlikte fetva kurullarının ve din adamlarının bu konudaki görüşlerine yer verilerek, topluma yön veren fıkhın bu salgın karşısında nasıl rol oynadığı ve tavır aldığı, ibadet ve muâmelât konuları ekseninde aktarılmış, çıkarımlarda bulunularak, ortaya çıkan sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.

Throughout history, humanity has experienced numerous extraordinary situations like epidemics and they have given rise to enormous disasters. These disasters not only effected economical, political, social fields but also effected religion and judiciary and led to some precautions proposed by the scholars. Currently, with the Covid-19 pandemic,which emerged from the Wuhan, province of China, and showing itself by the symptoms such as high fewer, cough, some precautions have been taken by the authorities as it happened in the past. Owing to this fact, religious authorities and constitutions issued fatwas in religious perspective about the problems resulting from Covid-19 in consideration of Qur'an (The holy book of Islam) and Hadiths (Prophet Muhammad's words and actions). In this study, I primarily focused on some certain epidemics occured in the early days of Islam and also in the Ottoman era. I clarified how and in what extent pandemic effected the society, worship religious attitudes and also how did the scholars attitudinize towards epidemics and what kind of ijtihads (religious jurisprudence) emerged in that era. Lastly, I put forward in what extend worship and religious attitudes, which are parts of the Sharia (Fıqh), have been effected during the Covid-19 pandemic, which led thousands of death. The need of fatwas has emerged in some situations that occured with the Covid-19 outbreak, owing to this fact, religious authorities and institutions issued fatwas regarding to prevent spreading of the virus. With this, I included opinions of scholars and fatwa institutions, how fıqh functions in this kind of situations and guides the society, then I proposed solutions referring to the problems resulting from Covid-19 outbreak.