Tasavvufî düşüncenin modernizmin ürettiği psiko sosyal düşünce akımlarına karşı alternatif anlayış tarzları-ı

Abstract

Bütün inanç ve felsefî sistemler boyunca hayatına anlam yükleme çabası devam eden insan, ruh ve madde arasındaki ilişkiyi kavramaya çalışmıştır. İnsanın sadece kendisiyle ilgili değil; aynı zamanda çevresi ve aşkın varlık olarak isimlendirdiği Allah Teâlâ’ya ilişkin yaklaşımı tarihin akışı içerisinde değişim göstermiştir. İnsanın bu anlam arayışı hususunda tasavvufî düşünce sistemi, ona çok tatmin olacağı cevaplar sunmuştur. İnsanın bu anlam arayışında tasavvuf, bütüncül bir bakış açısı ortaya koyar. Bu nedenle tasavvuf, aşkın ve bütünlüğün felsefesidir. Tasavvufun insan psikolojisine, ruhsal arınmaya, kalbin durumlarına ve insanın anlam arayışına dair hâkim yaklaşım tarzı, modern dönemin düşünce akımlarına karşı önemli etkilerde bulunmuştur. Genelde modern bilim, özelde ise psikolojinin bugün bulunduğu noktaya gelmesinde, ‘ruh-beden’ ve ‘insan-aşkın varlık’ ilişkisine yapılan atıfların önemi büyüktür. Dolayısıyla günümüzde psikoloji alanındaki güncel akımları anlamlandırmak, modernizmin dayattığı düşünce akımlarını tanımak ve alanın geleceğine ilişkin çıkarımlarda bulunmak için tasavvufî düşünce anlayışını anlamak gereklidir. Bu bağlamda tasavvufî düşünce; ruh, beden, kalp ve akıl bütünlüğünü öngörerek evrensel gerçeklikten kopmaksızın kendine has bir düşünce sistemi ortaya koyar. Modernlik ve modernliğin sıkıntılarına dair çok önemli bir literatürün olduğu bilinmektedir. Literatürün en bilindik örneklerine bakıldığında, modernliğin sıkıntıları konusunda, ‘bireycilik’, ‘araçsal akıl’, ‘siyasal düzlem’, ‘tüketim toplumu’, ‘sinirsel (neural) hastalıklar’ gibi konuların ön plana çıktığı görülmektedir. Buna karşılık tasavvufî düşünce; zühd ve uzlet, kanaat ve şükür, âriflik ve irfan, tevhit ve kulluk, isâr ve fedakârlık anlayışıyla modern dönemin düşünce sistemlerinin kaoslarına karşı çözüm üretmiştir.

Man, who has constantly tried to attach meaning to his life through faith and philosophical systems, has tried to grasp the relationship between spirit and matter throughout history. Man's approach not only to himself, but also to his environment and to Allah, whom he calls the transcendent being, has changed in the course of history. With regards to this search of meaning, Sufi thinking system has offered answers to man that can make him highly satisfied. In this search of meaning, Sufism offers a holistic perspective. Therefore, Sufism is the philosophy of love and integrity. Sufism’s dominant approach to human psychology, spiritual purification, the states of the heart and the search for meaning of man had significant effects on the thinking trends of the modern era. References made to the relationship between soul-body and human-transcendent being are of great importance to bring modern science in general and psychology in particular to where it is today. Therefore, it is a necessity to understand the Sufi way of thinking to make sense of current trends in psychology today, to recognize the currents of thought imposed by modernism, and to make inferences about the future of the field. In this sense, Sufi way of thinking anticipates soul, body and heart unity and offers a unique way of thinking without distancing itself from universal reality. It is known that there is an immense literature on modernism and the issues brought along by modernism. A review of the problems of modernity within the scope of the most familiar examples of the literature indicates that issues such as individualism, instrumental reason, political plane, consumption society, neural diseases come to the fore. Sufism, on the other hand, has produced solutions against the chaos of the thought systems of the modern era through zuhd (ascetism), qana'at (gratitude), wisdom, tawhid and servitude and sacrifice.