Meşrutiyet sonrası Osmanlı’da ceza hukuku uygulamaları-I [Karesi Gazetesi (1886-1888) çerçevesinde]

Abstract

Tanzimat’ın ilanından sonra Osmanlı Devleti’nde hukuk alanında çok sayıda düzenleme yapılmıştır. Ceza hukuku, bu alanların başında gelmektedir. Zira Meşrutiyet dönemine kadar üç “ceza kanunu” hazırlanmış ve sırasıyla yürürlükte bulunmuştur. Meşrutiyetin ilanından sonra da bu alandaki düzenlemeler sürmüştür. Her biri 1879 tarihli olan Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Nizamiye Mahkemeleri Teşkilat Kanunu bunlar arasındadır. 1858 tarihli Ceza Kanunu ile söz konusu üç kanun Meşrutiyetin ilanından sonra yürürlükte olan yargı hukuku düzenlemeleridir. Bu çalışmada Meşrutiyet’in ilanından sonra yapılan kanun düzenlemeleriyle 1886-1888 yılları arasında ceza hukukunun uygulamasıyla ilgili örneklere yer verilmiştir. Uygulama örneklerine, vilayetin resmi gazetesi olan Karesi Gazetesi’nde yer alan savcılık ve mahkeme kararları çerçevesinde yer verilmiştir. Zira ceza muhakemeleri usulü kanunu, hüküm özetlerinin vilayet gazetesi vasıtasıyla da neşir ve ilanını zorunlu kılmıştır. Karesi Gazetesi Balıkesir’de yayınlanan ilk resmî vilâyet gazetesidir. Balıkesir’in o dönemdeki adıyla basılmış ve aralıksız iki yıl (5 Mart 302/17 Mart 1886-30 Mart 304/11 Nisan 1888) yayın hayatını devam ettirmiştir. 1888’de Karesi vilâyetinin “sancak” seviyesine düşürülüp, tekrar Hüdâvendigâr vilâyetine bağlanmasıyla gazete yayın hayatına son vermiştir. Haftada bir sayfa olarak yayınlanan Karesi Gazetesi, ilk döneminde 105 sayı olarak yayınlanmıştır. Balıkesir’in tekrar vilayet olmasıyla birlikte Karesi Gazetesi, 27 Nisan 1914’te, Hasan Basri Çantay’ın girişimiyle vilayetin resmi yayın organı olarak yayın hayatına yeniden başlamıştır. Karesi Gazetesi’nde Ceza hukuku uygulamaları kapsamında yer alan, mahkemeler ve savcılıklarca yürütülen ceza hukukuna ilişkin dava, iddianame ve kararlar genellikle mahkemelerin ve müddeî-i umûmîlerin verdiği resmi ilanlar yoluyla yer almıştır. Bu ilanlar gazetede genellikle “İlânât, “Merkez-i Vilayet Müddeî-i Umumî Muavinliğinden”, “Merkez-i Vilayet Bidâyet Mahkemesi Ceza Dairesinden”, “Mahkeme-i Bidâyet Ceza Dairesinden”, “Müddeî-i Umumî Muavinliğinden” ve “Ceza Dairesi Riyasetinden” adlı başlıklarla yer almıştır. Karesi gazetesinde 302 (1886) ve 303 (1887) yıllarında mahkemelere yansıyan ceza davalarıyla ilgili genel bilgiler de yer almaktadır. Söz konusu iki yıl birlikte değerlendirildiğinde Karesi Bidâyet Mahkemesi Ceza Dairesi’nde kabahat, cünha ve cinayet-istinaf dâhil- suçlarıyla ilgili toplam 1597 dava açılmış bunlardan 1180’i karara bağlanmıştır. Gazetede yer alan savcılık ve mahkeme ilanlarında genellikle zanlıların firari durumda olmaları nedeniyle 1897 tarihli Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun ilgili maddeleri gereği mahkemede hazır bulunmaları istenmiş, aksi halde yapılacak gıyabi yargılama sonunda kendilerine bazı cezai müeyyideler uygulanacağı ifade edilmiştir. Hüdavendigar vilayeti savcılığının firari zanlıları yakalama emirleri de bu ilanlar arasındadır. Cinayet davalarına mahsus mahkeme kararları idam ve kürek cezası ile medeni hakların düşürülmesi ve haciz şeklinde iken cünha kapsamındaki cezalar hapis ve para cezası şeklindedir. Muhakemesi devam eden davalarda ise davaya konu olan suçlar arasında öldürme, yaralama, tecavüz, hırsızlık, yok kesme, gasp, rüşvet, sahtekârlık gibi suç fiillerinin olduğu görülmektedir.

After the proclamation of the Tanzimat, many regulations were made in the field of law in the Ottoman Empire. Criminal law is one of these areas. Because until the Meşrutiyet period, three penal code regulations were made. Regulations continued after the declaration of the Meşrutiyet. These include “ceza muhakemeleri usulü kanunu”, “hukuk muhakemeleri usulü kanunu” and “nizâmiye mahkemeleri teşkilat kanunu”, each of which was dated 1879. The penal code of 1858 and the three laws in question are the legal regulations in force after the proclamation of Meşrutiyet. In this study, examples related to the implementation of criminal law between the years 1886-1888 with the legal regulations made after the declaration of Meşrutiyet are given. Karesi Newspaper is the first official provincial newspaper published in Balıkesir. It was published under the name of Balıkesir at that time and continued its publication life for two years (5 March 302/17 March 1886-30 March 304/11 April 1888). In 1888, when Karesi province was reduced to the "sanjak" level and reconnected to Hüdavendiğar province, the newspaper ended its publication period. Karesi Newspaper, which published one page a week, published 105 issues in its first period. With Balıkesir becoming a province again, Karesi Newspaper resumed its publication period as the official publication of the province on April 27, 1914, with the initiative of Hasan Basri Çantay. Cases, indictments, and decisions regarding criminal law, which are included in the scope of criminal law practices and carried out by courts and prosecutor's offices in Karesi Newspaper, have generally taken place through the official announcements made by courts and public prosecutors. These announcements are generally published in the newspaper as follows: "Announcements", "from the "General Assistant of the Central Provincial Directorate", "The Criminal Chamber of the Central Provincial Bidayet Court", "The Criminal Chamber of the Court of Appeal", "The General Counseling Office" and the "Penal Chamber". It has general information under the titles "From His Presidency". Karesi newspaper also contains general information about the criminal cases that were brought before the courts in 302 (1886) and 303 (1887). When the two years in question are evaluated together, a total of 1597 lawsuits were filed in the Karesi Bidayet Court Penal Chamber related to misdemeanors, criminality, and murder-including appeals-, 1180 of which were concluded. In the newspaper's public prosecutor's office and court advertisements, it was stated that due to the fact that the suspects were on the run, they were asked to be present at the court in accordance with the relevant articles of the Criminal Procedure Code of 1897, otherwise, it was stated that some penal sanctions would be applied to them at the end of the absentee proceedings. The orders of the Hüdavendigar Provincial Prosecutor's Office to arrest fugitive suspects are among these announcements. The examples are included in the perspective of the prosecutor's office and court decisions in the Karesi Newspaper, which is the official newspaper of the province. Because the Code of Criminal Procedures has made it compulsory to publish and announce the summary of judgments through the Provincial Newspaper.