Eski Uygur hukuk vesikalarındaki işaretsiz (|.Ø.|) görev ögeleri

Abstract

II. Köktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra Uygurlar Türk boy ve topluluklarını egemenlikleri altına alarak Ötüken Uygur Devleti’ni kurmuştur. 762 yılında Bögü Kağan’ın Manihaizmi devlet dini olarak kabul etmesiyle Uygur sosyal ve kültürel hayatında köklü değişiklikler ortaya çıkar. Özellikle konargöçer yaşam biçimi yerini yerleşik hayata; Tengricilik ise yerini Manihaizme, Budizme, İslamiyete ve Hristiyanlığa bırakır. Yeni ve farklı dinlerin etkisiyle Eski Uygur Türkçesine yapılan çeviriler büyük bir dinî edebiyatın ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Eski Uygur Türkçesi döneminde dinî edebiyatın dışında din dışı konularda da yazılmış metinler bulunmaktadır. Şüphesiz bunların içerisinde Türk sayı sistemi, tarih anlayışı, söz varlığı, hukuk ve tarım terimleri, yaşayış ve inanış biçimi, toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik durumu hakkında önemli bilgiler içeren eski Uygur hukuk vesikaları önem arz etmektedir. Formel metinler olan bu belgelerdeki işaretsiz (/.Ø./) görev ögelerini tespit etmeyi amaçlayan bu yazıda önce hukuk vesikaları hakkında bilgi verilerek ardından “kolaylık ve anlaşılabilirlik” ilkeleri gereği görevlerini yanındaki anlam veya görev ögelerine devrederek düşen ya da ögeler karşısında işaretsiz kullanılan görev ögeleri incelenmiştir.

After the fall of the II. Köktürk State, the Uyghurs took the Turkish tribe and communities under their rule and established the Uyghur State in Ötüken. In 762, when Bögü Kagan accepted Manihaism as the state religion, fundamental changes occurred in Uyghur social and cultural life. In particular, the migrant settler way of life is replaced by a settled life, and Tengrism is replaced by Manihaism, Buddhism, Islam and Christianity Translations into Old Uyghur Turkic under the influence of new and different religions have led to the emergence of a large religious literature. In addition to religious literature, there are texts written on non-religious topics during the old Uyghur Turkic period. Undoubtedly, the old Uyghur law documents, which contain important information about the Turkic number system, conseption of history, vocabulary, law and agricultural terms, lifestyle and belief, social, cultural and economic situation of the society,are important. In this article, which aims to determine the unmarked (/.Ø./) functional elements task elements in thesen documents, which are formal texts, firstly, information about law documents is given, and then, according to the principles of "convenience and intelligibility", task elements that are dropped by transferring their duties to the next meaningful or functional elements or used unmarked against the elements examined.