Kentsel mekânda statik aktiviteyi etkileyen morfolojik, algısal ve fonksiyonel sınır faktörlerine dayalı bir model önerisi: Balıkesir kent merkezi örneği

Abstract

Kent mekânda canlılığın ana bileşenlerinden olan statik aktiviteler toplumsal ilişkileri güçlendirerek, sosyal bağlar kurulabilecek misafirperver sokak ortamları oluşturur. Mimari tasarımla ve kentsel planlamada mekânı oluşturmak, tanımlamak için çizgi ile ifade edilen sınır kavramı, gündelik hayatın yer aldığı statik aktivite sokaklarında ilişkileri kurgulayan, özgül mekânlar yaratarak sosyal iletişimi destekleyen, kentlileri birleştiren bir olgu olarak karşımıza çıkar. Bu tezin amacı morfolojik, algısal ve fonksiyonel sınır faktörlerinin statik aktivite düzeyleri üzerindeki etkilerini ölçen bir model oluşturmaktır. Böylece kentsel mekânda etkili olan sınır faktörleri ile statik aktivite dokuları arasındaki ilişkiyi kullanıcı davranışını göz ardı etmeden anlamak mümkün olacaktır. Statik aktivite alanlarını etkileyen sınır faktörlerini ölçmek için oluşturulan model, sokak ile yapı ölçeği olmak üzere iki adımdan oluşmaktadır. Araştırmada morfolojik sınır faktörleri olarak belirlenen bağlantılılık ile çevreleme Space Syntax yöntemi aks ve görünürlük analizleri ile ölçülmüştür. Algısal sınır faktörlerinden kapalılık, yapı yüksekliğinin sokak genişliğine oranından elde edilen veriler ile değerlendirilirken, geçirimlilik cephelerdeki fraktal boyutun ölçülmesi ile belirlenmiştir. Fonksiyonel sınır faktörlerinden birleştirme faktörünü belirlemek için çeşitlilik analizi, bölgesellik faktörünü ölçmek için sokak kesitlerinin fraktal boyut verileri kullanılmıştır. Çalışmada, kullanıcı davranışı verileri, gözlem yöntemiyle statik aktivite sokaklarından faydalanan birey sayısının saptanmasıyla elde edilmiştir. Araştırma sonucunda, sokak ve yapı ölçeğinde sınır etkisi oluşturan bağlantılılık, kapalılık, birleştirme, çevreleme, geçirimlilik, bölgesellik faktörlerinin statik aktivite dokularının oluşumundaki etkisi kanıtlanmış ayrıca bu faktörler ile kullanıcı davranışı arasında anlamlı ilişkiler bulunduğu saptanmıştır. Çalışma sonucunda üç farklı yaklaşıma dayalı oluşturulan modelin, özellikle kent merkezlerinde statik aktivitelerin yer aldığı sokakların iyileştirilmesi ya da bu tür aktivitelerin yer alacağı yeni mekânların tasarlanmasında yol gösterici olacağı düşünülmüştür.

Static activities, which are one of the main components of vitality in urban space, strengthen social relations and create hospitable street environments where social bonds can be established. In architectural design and urban planning, the concept of boundary, which is expressed with a line to create and define space, appears as a phenomenon that constructs relationships in static activity streets where daily life takes place, supports social communication by creating specific spaces, and unites urbanites. The aim of this thesis is to create a model that measures the effects of morphological, perceptual and functional boundary factors on static activity levels. Thus, it will be possible to understand the relationship between the boundary factors that are effective in urban space and static activity patterns without ignoring user behavior. The model created to measure the boundary factors affecting static activity areas consists of two steps: street and building scale. Connectivity and surrounding, which were determined as morphological boundary factors in the research, were measured with the Space Syntax method axial and visibility analyzes. Among the perceptual boundary factors, the enclosure was evaluated with the data obtained from the ratio of the building height to the street width, while the permeability was determined by measuring the fractal dimension on the facades. Diversity analysis was used to determine the unification factor among the functional boundary factors, and fractal dimension data of street sections were used to measure the territoriality factor. In the study, user behavior data was obtained by determining the number of individuals using the static activity streets by observation method. As a result of the research, the effect of connectivity, enclosure, unification, surrounding, permeability and territoriality factors, which create a boundary effect at the street and building scale, on the formation of static activity textures was proved, and it was found that there were significant relationships between these factors and user behavior. As a result of the study, it is thought that the model created based on three different approaches will be a guide for the improvement of streets with static activities, especially in city centers, or the design of new spaces where such activities will take place.