Kültürel kimlik teorisi çerçevesinde Edremit Körfezi'ndeki yiyecek içecek işletmelerinin gastronomik açıdan değerlendirilmesi

Abstract

Kültür insanların doğdukları andan itibaren parmak izi gibi taşıdıkları yegâne özelliklerinden biridir. Toplumların örf, adet, gelenek, dil, din, ırk, yeme-içme alışkanlıkları gibi birçok unsurun birleşimi kültürü oluşturmaktadır. Söz konusu unsurların toplumca sahiplenilmesi ve atadan oğula aktarılarak devam ettirilmesi kültürel kimliğin varlık kazanmasına yol açmaktadır. Çevresel faktörlerden etkilenen kültürel kimlik kavramı incelendiğinde yemek ve kültür ile yemek ve kimlik ilişkisi ortaya çıkmaktadır. Çalışmada Edremit Körfezi'nde, yerel halkın kültürel kimlik çerçevesinde yerel yiyecekleri tüketme motivasyonları ve yiyecek içecek işletmesi yetkililerinin bölgenin kültürel kimliğine ilişkin görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Hem nitel hem de nicel araştırma yönteminin benimsendiği tezde yerel halktan (n=400) veriler yapılandırılmış soru formu ile yiyecek-içecek işletmelerinden (n=15) ise veriler yarı yapılandırılmış soru formu ile derinlemesine görüşmeler yapılarak elde edilmiştir. Bölgenin kültürel kimliğini ortaya koyan değerlerin hem yerel halk hem de yeme-içme işletme yöneticileri cephesinden öğrenilmesi, Edremit Körfezi'nin özellikle de Türkiye'yi besleme unvanına sahip olan Balıkesir ilinin kültürel kimliğinin anlatılmasına olanak sağlamaktadır. Bölgede faaliyet gösteren 15 yiyecek içecek işletmesi yetkilisinden elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma bulguları; 410 kod, 13 alt tema ve 4 ana tema altında toplanmıştır. Ana temalar; "Edremit Körfezi'nin Gastronomi & Kültür Ekseninde Algılanışı (f=96)", "Edremit Körfezi'nin Gastronomik Kimlik Bileşenleri (f=78)", "Edremit Körfezi'nde Tercih Edilen Ürünler (f=32)" ve "Edremit Körfezi Kültürel Kimliğinin Yiyecek İçecek İşletmelerindeki Temsilleri (f=204)" olarak ortaya çıkmıştır. 12 işletmenin menülerinde yöresel isimler taşıyan yiyecek ve içeceklerin yer aldığı tespit edilmiştir. Katılanlardan 8'i işletmelerinin Edremit Körfezi kültürünü tamamen yansıttığı, 4'ü (K1, K6, K10, K14) ise kısmen yansıttığı görüşündedirler. Yerel halktan oluşan katılanların "yerel yiyecekleri tüketme motivasyonu" genel ortalaması yüksek 3,931±0,916 (Min=1; Maks=5) bulunmuştur. Yerel yiyecekleri tüketme motivasyonunun alt boyutlarını oluşturan; "kültürel deneyim" (3,828±1,004), "heyecanlandırma" (3,849±1,006), "kişilerarası ilişki" (4,006±1,023), "duyusal çekicilik" (4,077±1,019) ve "sağlık endişesi" (4,048±1,029) ortalamaları da yüksek olarak saptanmıştır.

Culture is one of the unique characteristics that people have like fingerprints since they are born. The combination of many elements such as society's customs, traditions, language, religion, ethnicity, eating and drinking habits forms culture. The social ownership of these elements and their continuation by transferring them from ancestors to sons leads to the existence of cultural identity. When the concept of cultural identity affected by environmental factors is examined the relationship between food and culture and food and identity emerges. In the study, it was attempted to determine the motivations of local people in Edremit Bay to consume local food within the framework of cultural identity and the opinions of food and beverage business officials regarding the cultural identity of the region. In the thesis, in which both qualitative and quantitative research methods were used, the data were obtained from local people (n = 400) through a structured questionnaire, and the data from food and beverage businesses (n = 15) were obtained by interviewing in details with a semi-structured questionnaire. Being learned the values that reveal the cultural identity of the region by both local people and food and beverage business managers enables the cultural identity of Edremit Bay, especially the province of Balıkesir that has the title of feeding Turkey, to be explained. The data obtained from 15 food and beverage business officials operating in the region were subjected to content analysis. Research findings were collected under 410 codes, 13 sub-themes and 4 main themes. Main themes revealed as "Perception of Edremit Bay on the Gastronomy & Culture Axis (f=96)", "Gastronomic Identity Components of Edremit Bay (f=78)", "Preferred Products in Edremit Bay (f=32)" and "Edremit Bay Representations of Cultural Identity in Food and Beverage Establishments (f=204)". It was seen that the menus of 12 establishments included food and beverages with local names. 8 of the participatings think that their businesses fully reflect the culture of Edremit Bay, and 4 of them (K1, K6, K10, K14) have the opinion that they partially reflect it. The general average of the "motivation to consume local food" of the participatings consisting of local people was found to be high 3.931±0.916 (Min=1; Max=5). Forming the sub-dimensions of motivation to consume local foods; the averages of "cultural experience" (3.828±1.004), "excitement" (3.849±1.006), "interpersonal relationship" (4.006±1.023), "sensory appeal" (4.077±1.019) and "health concern" (4.048±1.029) was found to be high.