Üstbiliş okuma stratejileri ile okuma motivasyonu ve özyeterlik arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, ortaokul 5.sınıf öğrencilerinin üsbilişsel okuma stratejileri ile okuma motivasyonu ve özyeterlik arasındaki ilişkileri belirlemektir. İlişkisel tarama desenine göre tasarlanan araştırmada çalışma örneklemini 2022-2023 eğitim öğretim yılı, Balıkesir ili merkez ilçelerinde yer alan beşinci sınıfta öğrenim gören 813 gönüllü öğrenci oluşturmaktadır. Analizler uç değerlerin çıkarılması sonucunda 674 veri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada katılımcıların demografik bilgilerini elde etmek için Kişisel Bilgi Formu, Öğrencilerin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeylerini ölçmek için Karatay (2009) tarafından geliştirilen Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Ölçeği kullanılırken okuma motivasyonunun belirlenmesi amacıyla Yıldız (2010) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan Okuma Motivasyonu Ölçeğinden faydalanılmıştır. Çocukların özyeterliklerinin belirlenmesinde ise Başol (2010) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan Çocuklar İçin Öz Yeterlik Ölçeği tercih edilmiştir. Katılımcıların demografik özelliklerinin veri seti içindeki dağılımlarını belirleyebilmek için Betimsel analizler yapılmıştır. Ölçeklerin alt boyutları arasındaki ilişki düzeyi belirlenmiş, gerekli güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analizlerin ardından hipotez testlerine tabi tutulmuştur. Çıkan istatistiksel sonuçlar p<0,05 düzeyinde anlamlı kabul edilmiştir. Bağımsız değişkenler açısından anlamlı farklılıkların olup olmadığı belirlemek için bağımsız gruplar t testi ve ANOVA testi kullanılmıştır. ANOVA analizi sonucu anlamlı çıkan sonuçlarda farkı meydana getiren grubun belirlenmesi amacıyla Tukey test yöntemi tercih edilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişki Pearson Korelasyon analiziyle belirlenmiştir. Yapılan analiz sonuçlarına bakıldığında okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık ve okuma motivasyonunun cinsiyet, evde kitaplık bulundurma durumu ve okuduğunu anlamada zorluk çekmeye göre farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Ancak gelir durumu ve günlük okuma süresine göre ise anlamlı bir farklılık belirlenmiştir. Çocuklarda özyeterlik durumu cinsiyet, evde kitaplık bulundurma durumu, okuduğunu anlama, gelir ve günlük okuma süresi değişkenlerine göre farklılık göstermektedir. Diğer yandan okuma stratejileri üstbilişsel farkındalığı, okuma motivasyonu ve çocuklarda özyeterlik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkiye rastlanılmamıştır (p>0.05). Sonuç olarak, 5. sınıf öğrencilerde okuma stratejileri bilişsel farkındalığı, okuma motivasyonu ve çocuklarda özyeterlik düzeyleri tanımlayıcı bazı özelliklere göre farklılık gösterse de bu değişkenler arasında istatistiksel bir ilişki kurulamamıştır.

The main purpose of this study is to determine the relationships between metacognitive reading strategies, reading motivation and self-efficacy of 5th grade middle school students. The study, which was designed according to the relational survey design, was conducted with 674 students in the central districts of Balıkesir province in the 2022-2023 academic year. The Reading Strategies Cognitive Awareness Scale developed by Karatay (2009) was used to measure students' reading strategies cognitive awareness levels, while the Reading Motivation Scale developed into Turkish by Yıldız (2010) was used to determine reading motivation. In determining children's self-efficacy, the Self-Efficacy Scale for Children adapted into Turkish by Başol (2010) was preferred. The data obtained through the questionnaire were subjected to hypothesis tests after descriptive analysis. The statistical results were considered significant at p<0.05 level. According to the results of the analysis, it was determined that reading strategies, metacognitive awareness and reading motivation did not differ according to gender, having a library at home and having difficulty in reading comprehension. However, a significant difference was determined according to income status and daily reading time. Self-efficacy in children differs according to gender, having a bookshelf at home, reading comprehension, income and daily reading time variables. On the other hand, no statistically significant relationship was found between cognitive awareness of reading strategies, reading motivation and self-efficacy levels in children (p>0.05).