Gürün (Sivas)'de halk arasında kullanılan bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu çalışma ile Gürün (Sivas) ilçe merkezi ve bazı köylerinde, halkın kullandığı bitkiler etnobotanik açıdan araştırılmıştır. Çalışma ile farklı kullanım özelliklerine sahip bitki taksonları belirlenmiş ve bu özellikler ile yapılan bazı uygulamalar kayıt altına alınmıştır. Çalışma, Eylül 2022 ve Mayıs 2024 tarihleri arasında, Gürün ilçesine bağlı 12 köy ve 6 mahallede yürütülmüştür. Araştırma sırasında 110 kaynak kişi ile yapılandırılmış ve yarı yapılandırılmış iki yöntem ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşmelerde yöre halkına, bitkilerle ilgili önceden belirlenen sorular yöneltilmiş ve alınan cevaplarla bağlantılı, sonuç alınabilecek farklı sorular da o an belirlenip sorulmuştur. Yapılandırılmış görüşmelerde ise çevrimiçi anket yöntemi uygulanmıştır. Önceden belirlenen sorulardan oluşan anket, 172 kaynak kişi tarafından cevaplanmıştır. İncelemeler ve araştırmalar sonucunda, Gürün'de 37 familyaya ait 91 taksonun geleneksel kullanımı tespit edilmiştir. Bu taksonların etnobotanik özellikleri kayıt altına alınmıştır. Latince adları ve yöresel adları ile birlikte listelenen taksonların, familyaları, Türkçe adları, niçin kullanıldığı, hangi kısımlarının kullanıldığı, nasıl kullanıldığı, bölgede yetiştiği yer ve özellikleri ile literatürdeki diğer kullanımları belirtilmiştir. Bölgede geleneksel kullanım özellikleri kayıt altına alınan, halkın en çok kullandığı görülen taksonların ait oldukları familyalar sıralandığında, ilk 5 sırada; Asteraceae (13 takson) Rosaceae (11 takson), Lamiaceae (9 takson), Fabaceae (5 takson), Polygonaceae (4 takson) familyaları yer almıştır. Halkın geleneksel olarak kullandığı taksonların sayısal verileri; Tıbbi (55; insan sağlığı 50, hayvan sağlığı 5), gıda (46), el sanatları (11), yakacak (6), hayvan yemi (11), oyuncak (1), nazarlık (3), mobilya / eşya (1) ve kök boyamacılık (4) olarak belirlenmiştir.

With this study, the plants used by the people in Gürün (Sivas) district center and some villages were investigated from an ethnobotanical perspective. In the study, plant taxa with different usage characteristics were identified and some applications with these characteristics were recorded. The study was conducted between September 2022 and May 2024. In 12 villages and 6 neighborhoods in Gürün district. During the research, interwiews were conducted with 110 resource persons using two structured and semi-structured methods. In semi-structured interviews, predetermined questions about plants were asked to the local people, and different questions related to the answers received that could yield results were also determined and asked at the time. In structured interviews, the online survey method was used. The survey, consisting of predetermined questions, was answered by 172 resource persons. As a results of examinations and research, the traditional use of 91 taxa belonging to 37 families was identified Gürün. The ethnobotanical characteristics of these taxa have been recorded. The taxa listed with their Latin names and local names, their families, Turkish names, why they are used, which parts are used, how they are used, where they grow in the regionand their characteristics, and other uses in the literature are stated. When the families to which the taxa most used by the public are listed, whose traditional usage characteristics have been recorded in the region, the firs 5 are; The families Asteraceae (13 taxa), Rosaceae (11 taxa), Lamiaceae (9 taxa), Fabaceae (5 taxa), Polygonaceae (4 taxa) were included. Numerical data of taxa traditionally used by the public; Medical 55 (human health 50, animal health 5), food (46), handicrafts (11), fuel (6), animal feed (11), toys (1), amulets (3), furniture/items (1) and root dyeing (4).