Ayırt etme gücüne sahip küçüğün kusura dayanan haksız fiil sorumluluğuna özgü bazı değerlendirmeler

Abstract

Hukukumuzda ve kaynak İsviçre hukukunda, ayırt etme gücüne sahip küçüklerin kusura dayanan haksız fiillerinden sorumlu oldukları kuralı geçerlidir. Dolayısıyla kanun koyucu, sınırlı ehliyetsiz küçükler ile tam fiil ehliyetine sahip yetişkinler arasında haksız fiil sorumluluğu bakımından bir fark gözetmemiştir. Ancak bu kural, anayasal ve uluslararası düzeyde korunan küçüklere (çocuklara) ilişkin özelliklerin gözetilmesine engel değildir. Bu anlamda hem sorumluluğun kurulması hem de tazminatın belirlenmesi aşamasında, tazminat yükümlüsünün küçük olmasından doğan özelliklerin göz önünde bulundurulması gerekir. Her şeyden önce sorumluluğun doğabilmesi için küçüğün ayırt etme gücüne sahip olduğunun tespit edilmesi gerekir. Yetişkinlerin aksine küçükler bakımından ayırt etme gücünün varlığı karinesinden hareket edilemeyeceğinden, bazı hallerde bunun tespiti oldukça güç olabilir. Bu konuda somut duruma göre bir değerlendirme yapılacak olmakla birlikte, özellikle doktrinde ve yargı uygulamasında benimsenen yaş basamakları ayırt etme gücünün belirlenmesinde bir kılavuz işlevi görebilir. Bu yaş basamakları, ayırt etme gücünün tespiti bakımından hâkime yol gösterecek yardımcı bir kaynak niteliğindedir. Sorumluluğun kurulmasından başka, tazminatın belirlenmesi aşamasında da tazminat yükümlüsünün küçük olmasının doğurduğu özelliğin dikkate alınması gerekecektir. Bu özellik, yaş küçüklüğünün tazminatın belirlenmesinde bir indirim nedeni olarak göz önünde bulundurulması biçiminde ortaya çıkar. Kanunda bu konuda bir açıklık olmamakla birlikte doktrinde yaş küçüklüğü, hafif kusura dayanan bir indirim nedeni olarak değerlendirilmektedir. İndirimin dayanağının hafif kusur olarak gösterilmesi yeterli bir gerekçe oluşturmadığı gibi, bazı yönlerden isabetli olmayan sonuçlara da yol açabilir. İndirimin dayanağı kusurun ağırlığında değil, bizzat çocukların ve gençlerin özel durumunda aranmalıdır. Bu nedenle yaş küçüklüğü, bağımsız bir indirim nedeni olarak TBK m 51/1’e (OR Art 43/1) göre “durumun gereği” kapsamında değerlendirilmelidir.

In Turkish law and its reference Swiss law, minors who possess the capacity of judgment are liable for tort through fault. In this sense, legislators do not discriminate between minors’ limited incapacity and adults’ full capacity to act in terms of tort liability. However, this statute does not prevent the consideration of the characteristics of children, who are protected at the constitutional and international level. In this sense, these characteristics that arise from a debtor’s minor should be considered, both at the phase when liability arises as well as when determining the damages. Above all, in order for a liability to arise, the minor must be determined to possess the capacity of judgment. Contrary to adults, the presumption of the capacity of judgment is not valid for minors and can be quite difficult to determine in some cases. Though consideration is to be made according to each concrete case in this regard, the age ratings accepted in doctrine and in judicial practice can be used as a guideline when determining the capacity of judgment. These age ratings are supplementary sources for guiding a judge in terms of determining the capacity of judgment. In addition to the moment when liability arises, the characteristics of a minor as debtor, should also be considered at the stage when determining damages. Consideration of their characteristics arises from the fact that being a minor is considered a reason for reducing the determined damages. Although no certainty on this matter exists in the code, being a minor is considered as a reason for reducing damages based on the doctrine of slight fault. Accepting the basis of the reduction in damages as the doctrine of slight fault is an insufficient justification that may also lead to inaccurate conclusions in some respects. The basis of the reduction should not be considered in terms of the grossness of fault but rather in terms of the characteristics of the minor themself. For this reason, minority should be considered as a distinct cause of reduction within the scope of the circumstance, as stipulated by Art. 51/1 of the Turkish Code of Obligations (Art. 43/1 of the Swiss Code of Obligations).