Etnik ağız özelliklerinin tespiti konusuna çepni ağzı merkezli güncel bir bakış

Abstract

Türkiye Türkçesi ağızlarının oluşmasında Oğuz boylarının ve bu boyların kendilerine özgü ağız özelliklerinin rol oynadığı bilgisi, ağız çalışmalarının temel kabullerinden biri durumundadır. Türkiye Türkçesi ağızlarının yayıldığı alanda yaşanan devlet ve millet olma gibi modern süreçler bu boy yapılarını ortadan kaldırsa da boylara ait ağız özelliklerinin izlerini sürmek mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada etnik (boysal) kimliğini korumuş bir boy olan Çepni boyunun diyalektolojik durumunu ortaya koyabilmek için; 2011 yılında tamamlanan Çepni Ağzı (Dil-Özellikleri-Metinler-Sözlük) adlı doktora tezimizin bulguları, daha sonra yapılmış çalışmalar da dikkate alınarak güncel bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Söz konusu tezin amacını belirleyen temel sorular etrafında bu makale oluşturulmuştur. Bu temel sorular doğrultusunda; her boyun kendine özgü ağız özelliklerinin bulunmasının mümkün olduğu, boy kimliğini koruyan bir boyun o boya ait ağız özelliklerini de koruyacağı, Çepni boyu mensuplarının komşu ağızlarla ilişkisinin geleneksel ağız özellikleri üzerinde etkili olabildiği, komşu ağızlardan etkilenmiş olunsa bile özgün özelliklerin korunabildiği, korunmuş özelliklerden yola çıkılarak özgün boy ağzının belirlenebileceği sonuçlarına ulaşılmış ve Çepni ağzına özgü özellikler belirlenerek bu özellikler de sıralanmıştır.

One of the basic acceptance of dialect studies is that Oghuz tribes and their unique dialect features played a role in the formation of Türkiye Turkish dialects. Although modern processes such as statehood and nationhood eliminate the ethnic structure in the spread area of Türkiye Turkish dialects, it is possible to trace ethnic dialect features. In this study, in order to determine the dialectological situation of the Çepni tribe, which is a tribe that has preserved its ethnic identity, the findings of our PhD thesis titled Çepni Dialect (Language Features-Texts-Dictionary) which was completed in 2011, will be reviewed from a current perspective, taking into account later studies. This article is composed around the primary questions that determine the purpose of the thesis in question. In line with this primary question, it has been concluded that it is possible for each tribe to have its own unique dialectic features, a tribe that preserves its identity will also preserve the dialectic features of that tribe, the relationship of Çepni tribe members with neighboring dialects can have an impact on traditional dialect features, original features can be preserved even if they are influenced by neighboring dialects, the original tribal dialect can be determined based on preserved features. In addition, descriptive phonetic and morphological features of Çepni dialect were determined and these features were also listed.