Yeme içme sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının yapay sinir ağları yöntemiyle değerlendirilmesi: Uluslararası karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Çalışmanın temel amacı yeme içme sektöründe faaliyet gösteren firmaların finansal performanslarının yapay sinir ağları ile değerlendirilmesidir. Temel analiz doğrultusunda uluslararası karşılaştırma yapılmıştır. Çalışma kapsamında Asya, Avrupa ve Amerika kıtasında yer alan ülkelerde yeme içme sektöründe faaliyet gösteren ve verilerine ulaşılan firmalar çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada verilerin analizinde yapay sinir ağları yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analizler ile finansal başarı ya da başarısızlıkta etkili faktörler önem düzeylerine göre sıralanmıştır. Her bir kıta için gerçekleştirilen analiz sonucunda üç kıta birbiri ile karşılaştırılmıştır. Avrupa'ya yönelik gerçekleştirilen analiz sonuçlarında finansal başarı ya da başarısızlıkta etkili olan faktörlerin önem düzeyleri sonuçlarına göre işletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında etkili olan en önemli değişken Aktif Karlılık Oranı'dır. Bu değişkenin ardından ilk 4 değişkenin önem düzeyleri sırası ile şu şekildedir; Brüt Kar Marjı, Yabancı Kaynak Oranı, Borç devir Hızı, Çalışma Sermayesi Devir Hızı'dır. . İşletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında en az öneme sahip değişken ise Özkaynak Oranı olarak tespit edilmiştir. Asya kıtası üzerine oluşturulan model sonuçlarına göre finansal başarı ya da başarısızlıkta etkili olan faktörlerin önem düzeyleri sonuçlarına göre işletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında etkili olan en önemli değişken Özkaynakların Toplam Yabancı Kaynaklara Oranı'dır. Bu değişkenin ardından ilk 4 değişkenin önem düzeyleri sırası ile şu şekildedir; Çalışma Sermayesi Devir Hızı, Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Oranı, Dönen Varlıkların Toplam Varlıklara Oranı, Özkaynak Oranı'dır. İşletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında en az öneme sahip değişken ise Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Oranı olarak tespit edilmiştir. Kuzey Amerika üzerine oluşturulan model sonuçlarına göre finansal başarı ya da başarısızlıkta etkili olan faktörlerin önem düzeyleri sonuçlarına göre işletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında en önemli değişken Cari Oran'dır. Cari oran değişkenin ardından önem düzeyine sahip ilk 4 değişkenin önem düzeyleri sırası ile şu şekildedir; Aktif Karlılık Oranı, Özkaynakların Toplam Yabancı Kaynaklara Oranı, Duran Varlıkların Yabancı Kaynaklar Toplamına Oranı, Nakit Oran'dır. İşletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında en az öneme sahip değişken ise Aktif Devir Hızı'dır. Türkiye özelinde yapılan modelin sonuçlarına göre finansal başarı ya da başarısızlıkta etkili olan faktörlerin önem düzeyleri sonuçlarına göre işletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında en önemli değişken Brüt Kar Marjı'dır. Bu değişkenin ardından önem düzeyine sahip ilk 4 değişkenin önem düzeyleri sırası ile şu şekildedir; Asit-test Oranı, Yabancı Kaynak Oranı, Dönen Varlıkların Toplam Varlıklara Oranı ve Aktif Devir Hızı'dır. İşletmelerin başarılı ya da başarısız olmalarında en az öneme sahip değişken ise Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Oranı'dır. Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika için yeme içme sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarında etkili olan ilk 5 faktör önem düzeylerine göre karşılaştırıldığında aktif karlılık oranı hem Avrupa'da hem de Kuzey Amerika'da yer almaktadır. Bununla birlikte çalışma sermayesi devir hızı hem Avrupa'da hem de Kuzey Amerika'da ilk beş faktör içerisinde yer almaktadır. Özkaynakların toplam yabancı kaynaklara oranı ise hem Asya'da hem de Kuzey Amerika'da ilk beş faktör içerisinde yer almaktadır. Elde edilen sonuçlar ışığında işletme yöneticilerine hem de akademisyenlere öneriler geliştirilmiştir.

The main objective of this study is to evaluate the financial performance of firms operating in the food and beverage sector using artificial neural networks. An international comparison has been made in accordance with fundamental analysis. Firms operating in the food and beverage sector from countries in Asia, Europe, and North America, for which data was available, have been included in the study. The artificial neural networks method has been employed for data analysis in this study. Factors affecting financial success or failure have been ranked according to their significance levels. Following the analyses conducted for each continent, a comparison among the three continents has been made. In the analysis results focused on Europe, the most significant variable affecting the financial success or failure of businesses was found to be the Active Profitability Ratio. The next four variables in order of significance are: Gross Profit Margin, Foreign Resource Ratio, Debt Turnover Ratio, and Working Capital Turnover Ratio. The variable with the least importance in determining whether businesses are successful or unsuccessful was identified as the Equity Ratio. According to the model results for the Asian continent, the most significant variable affecting the financial success or failure of businesses was the Ratio of Equity to Total Foreign Resources. The next four variables in order of significance are: Working Capital Turnover Ratio, Short-Term Foreign Resource Ratio, Ratio of Current Assets to Total Assets, and Equity Ratio. The variable with the least importance in determining success or failure was identified as the Long-Term Foreign Resource Ratio. In the model results for North America, the most significant variable affecting financial success or failure was the Current Ratio. The next four variables in order of significance are: Active Profitability Ratio, Ratio of Equity to Total Foreign Resources, Ratio of Fixed Assets to Total Foreign Resources, and Cash Ratio. The variable with the least importance was identified as the Active Turnover Ratio. In the model results specific to Turkey, the most significant variable affecting financial success or failure was found to be the Gross Profit Margin. The next four variables in order of significance are: Acid-Test Ratio, Foreign Resource Ratio, Ratio of Current Assets to Total Assets, and Active Turnover Ratio. The variable with the least importance was identified as the Short-Term Foreign Resource Ratio. When comparing the top five factors affecting the financial performance of businesses in the food and beverage sector across Europe, Asia, and North America based on their significance levels, the Active Profitability Ratio appears in both Europe and North America. Additionally, the Working Capital Turnover Ratio is among the top five factors in both Europe and North America. The Ratio of Equity to Total Foreign Resources is included in the top five factors in both Asia and North America. In the light of the results obtained, recommendations were developed for both business managers and academicians.