Gümeli (İvrindi-Balıkesir) talk oluşumlarının mineralojik-jeokimyasal özellikleri ve jenetik incelemesi

Abstract

İvrindi (Balıkesir) bölgesinde, baskın olarak Alt Triyas yaşlı pelitik ve psammitik kayaçlardan meydana gelmiş olan düşük dereceli metamorfizma ürünü şistlerle ilişkili çeşitli talk oluşumları bulunmaktadır. Bu oluşumlar; ince kesit, kimyasal analiz, SEM (Taramalı Elektron Mikroskobu), XRD (X-Işını Difraksiyonu), DTA (Diferansiyel Termal Analiz), Infrared (IR) Spektroskopisi gibi farklı analiz metotlarıyla incelenmiştir. İnce kesit ve XRD çalışmalarına göre talk örneklerinin mineral parajenezleri temel olarak; talk, epidot, aktinolit, amfibol, zoisit, klorit ve dolomitten oluşmaktadır ve parajenezde yer alan mineraller yeşil şist fasiyesinde gelişen bir metamorfizmayı belirtirler. SEM çalışmalarında talk ve ilişkili minerallerin morfolojik özellikleri belirlenerek ve ilgili kısımların nokta analizleri yapılarak kimyasal bileşiminin de belirlenmesine çalışılmıştır. Buna göre örnekler tipik talk bileşimini yansıtırken içerdikleri yüksek demir, magnezyum ve krom içerikleri ile dikkat çekmektedir. Özellikle krom içeriğinin yüksek çıkması talkın ultramafik bir ana kayaçtan türemiş olduğunu destekler. Kimyasal analizler ise; talk oluşumlarının çoğunun SiO2, MgO ve Fe2O3 bakımından zengin olduğunu, daha az oranda da Al2O3 ve CaO içerdiklerini göstermiştir. İz elementler arasında Ni (1541 ppm), Co (82 ppm) ve Cr (1711 ppm) oranlarının oldukça yüksek çıkması yine talk oluşumlarının, serpantinize olmuş ultramafik kökenli bir kayaçtan (dunit, harzburjit v.b) türemiş olabileceğine işaret etmektedir. Elde edilen verilere göre; söz konusu talk oluşumları ve bunların ana kayaları, muhtemelen Kuzeybatı Anadolu'da bulunan Karakaya Kompleksi'ne ait ofiyolitlere bağlı ultramafik kayaçlarla ilgilidir ve bunların hidrotermal alterasyonu sonucu oluşmuştur.

Various talc deposits are found in the low-graded metamorphic schists consisting dominantly of Lower Triassic aged pelitic and psammitic rocks in İvrindi Region (Balıkesir). These occurrences have been investigated by means of different analysis methods such as thin-section, chemical analysis, SEM (Scanning Electron Microscope), XRD (X-Ray Diffraction), DTA (Differential Termal Analysis), and Infrared (IR) Spectroscopy. Thin-section and XRD studies indicate that mineral paragenesis of talc samples is characterized by talc, epidote, actinolite, amphibole, zoisite, chlorite, and dolomite. The paragenesis minerals point out a green schist metamorphism. In SEM studies, it has been tried to determine morphological properties of talc and related minerals and determine the chemical composition of talc samples with the help of EDX analyses. According to data, samples reflect a typical talc composition and have high iron, magnesium and chrome contents. Particularly, high chrome content supports the idea that talc was derived from an ultramafic parent rock. Chemical analyses show that most of talc occurrences are enriched in SiO2, MgO and Fe2O3, to lesser extent, Al2O3 and CaO. Amongst trace elements, high Ni (1541 ppm), Co (82 ppm) and Cr (1711 ppm) proportions again indicate that talc was derived from serpentinized mafic or ultramafic rocks (e.g. dunite and harzburgite) in terms of parental affinity. In respect of obtained data, the studied talc occurrences and their parent rocks should have been probably formed by hydrothermal alteration of ultramafic rocks belonging to ophiolites of the Karakaya Complex, northwestern Anatolia.