Türk halk anlatılarında halk hekimliği üzerine bir araştırma

Abstract

Güçlü bir sözlü geleneğe sahip olan Türklerin halk anlatıları içinde birçok halk bilimi unsuru yaşamaktadır. Yüzyılların birikimi olan halk anlatıları bir millettin en önemli kültür taşıyıcılarıdır. Daha anne kucağında dinlenmeye başlanan masallar mitolojik dönemin izlerini taşıyarak yeni fertlerin kişiliğinin oluşmasında rol oynar. Asırlarca Türk halkının roman, sinema, dizi ve eğlence ihtiyacını karşılayan halk anlatıları, atalarımızın hayata bakış açısını, inanç sistemini, gelenek göreneklerinin yanında halk hekimliği unsurlarını da günümüze taşımaktadır. Geçmişte pek çok din ve kültürle temas kuran Türkler, eski inançlarını ve değerlerini korumuşlardır. Halk anlatılarında eski inanç sitemleri ad ve şekil değiştirerek özünü muhafaza etmiştir. İncelediğimiz halk anlatılarında halk hekimliğinin uygulayıcıları aslında her dönemde ad değiştirse de kam ve otacılardan başkası değildir. Uygur devrinden itibaren gördüğümüz "otacı" adlı hekimler asırlarca Türk halkının sağaltıcıları olmuşlardır. Bir zamanlar "kocakarı ilaçları", "em", "Türke çare" gibi adlarla bilinen ilaçların kökeni bitki ve ağaçlara dayanmaktadır. Bugün binlerce aktar dükkânı ülkemizin değişik yerlerinde faaliyet göstermektedir. Buralardaki ilaçların çoğunluğu bitki ve ağaç kökenlidir. Aktarlık usta çırak ilişkisi ile yüzyıllar boyunca yaşayarak günümüze kadar ulaşmıştır. Bu yerler Türk halkının hem hekim hem de eczane ihtiyacını asırlarca karşılamıştır. Bu kişilerin hazırladığı ilaçlarda kullandığı otlar günümüz modern tıpta kullanılan ilaçların da hammaddesini oluşturduğunu bilmekteyiz.

Many folklore elements live in Turkish people's narrations that have a strong oral tradition. The folk narrations that are accumulation of centuries are the most important culture carries of a nation. Fairy stories beginning to be listened even at mother's bosom play role to compose personality of new individuals through carrying traces of mythological period. The folk narrations that have been met novel, cinema, serial and amusement need of Turkish people for centuries carry folk medicine beside life style, belief system, traditions of our ancestors. Turkish people who contacted many religion and cultures in the past kept their old belief and values. In the folk narrations, old belief system changed their names and shapes but they kept their origin, essence. In fact, we considered that the practitioners of folk medicine were herbalists even they changed their names at every period. Since Uighur period, we have been seen physicians under title of "herbalists” became treatment practitioners of Turkish people for centuries. The origin of drugs that were known as “nostrum/folk remedy”, “em”, “cure to Turk” at once time based to herbs and trees. Today, thousands of herbalist shops have been active in various places of our country. Most of medicine at those shops have herb, plant and tree originality. Herbalists' trade arrived to today through masterapprentice system during centuries. Such places met both physician and pharmacy need of Turkish people for centuries. We know that the herbs that are used at medicine prepared by those herbalists are raw material of drugs used at modern medicine.