Türklerde dağ kültü inancı ve Altay, Tıva ve Şor destanlarında dağ

Abstract

"Türklerde Dağ Kültü İnancı ve Altay, Tıva ve Şor Destanlarında Dağ" başlıklı tez çalışması, dağ kültü inancının Türklerdeki, kutsal kitaplardaki ve diğer dünya topluluklarının kültürlerindeki yansımalarını tespit etmek, dağın Altay, Tıva ve Şor kahramanlık destanlarındaki yerini örnekler eşliğinde göstermek amacıyla yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda; kaynakçada belirtilen tüm dergi, makale ve kitaplara ulaşılmış, kutsal kitaplar incelenmiş ve Altay, Tıva ve Şor Türkleri'ne ait kahramanlık destanlarındaki örnekler taranmıştır. Çalışma sırasında ilk olark "Kült" kavramı tanımlanmaya çalışılarak Altay, Tıva ve Şor Türkleri ile ilgili genel bilgiler aktarılmıştır. Ardından Türk ve dünya mitolojilerinde yer alan "dağ kültü" ile ilgili kaynaklar incelenmiş ve bu kaynaklarda yer alan bilgi ve örnekler, çeşitli başlıklar altında sınıflandırılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Daha sonra kutsal kitaplarda bulunan dağlarla ilgili bölümler tespit edilip değerlendirilmiş, son olarak da Altay, Tıva ve Şor Türkleri'ne ait kahramanlık destanlarında dağlarla ilgili örnekler taranarak çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır. Yapılan çalışma neticesinde, dağların, tüm mitolojilerde geniş bir yer bulduğu, yaratılışın merkezi, dünyanın direği kabul edildiği, özellikle kutsal kitaplarda tanrı mekânı ve dünyayı sabitleyen direkler olarak görüldüğü ve bu nedenlerden dolayı dağın çevresinde birçok mit ve inanışların oluştuğu sonucuna ulaşılmış, hatta incelenen Altay, Tıva ve Şor destanlarında da bu ianışlarla ilgili örneklerin mevcut olduğu görülmüştür.

The thesis titled "A study on `Mountain Cult' in Altay, Tıva and Şor epics" is prepared with the aim of determining the reflections of mountain cult in Turks, holy books and other communities' cultures and to show the importance of mountain with examples in Altay, Tıva and Şor epics. For this aim; all relevant magazines, articles and books were obtained, holy books were analyzed and the examples of epics in Altay, Tıva and Şor Turks were searched. In the study, firstly trying to define the concept of "cult," general information about Altay, Tıva and Şor Turks was provided. Then, literatures relating to "mountain cult" in Turkish and world mythology were researched, and information and examples found in these literatures were defined by classifying under different categories. After that, chapters related to mountain in holy books were determined and evaluated. Finally, searching the examples related to mountain in epics in Altay, Tıva and Şor Turks, different conclusions were obtained. As a result of the conducted study, it can be seen that mountain has a significant place in all mythologies being the centre of creation and considered as the pillar of the world; especially in holy books, it is seen as the place of gods and as pillars that make the world stable. For these reasons, it is concluded that there are a lot of myths and beliefs around the concept of mountain; furthermore, it is observed in the analyzed Altay, Tıva and Şor epics that there are examples relating to this belief.