Tanzimat romanında anne

Abstract

Çalışmamızda Tanzimat romanındaki annelerin aile içindeki konumları belirlenmeye çalışılmış ve Tanzimat yazarlarının ve toplumunun onlara nasıl baktıkları tespit edilmiştir. Annenin aile içindeki konumu belirlenirken Osmanlı toplumunun siyasi, sosyal, ekonomik yapısı göz önüne alınmış ve annenin rolü bu yapılar ışığında yorumlanmıştır. Sosyal karakteri baskın olan Tanzimat romanlarında anne de önemli bir problem alanını oluşturmaktadır. Tanzimat romanında anne problemi, Ahmet Mithat Efendi’nin Felatun Bey ile Rakım Efendi, Çengi, Vah, Felsefe-i Zenan, Dürdane Hanım, Gönül, Diplomalı Kız, Hüseyin Fellah, Çingene, Jöntürk, Teehhül, Bahtiyarlık; Namık Kemal’in İntibah ve Cezmi, Fatma Aliye’nin Udi, Refet, Nisvan-ı İslam ve Muhadarat; Nabizade Nazım’ın Zehra, Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası, Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Samipaşazade Sezai’nin Sergüzeşt ve Mehmet Murat’ın Turfanda Mı Yoksa Turfa Mı adlı romanları olmak üzere toplam yirmi üç roman merkezinde incelenmektedir. Bu romanlardaki anneler, normal aile düzeni içinde iradeli ve iradesiz oluşlarıyla; öz, üvey ve dul oluşları ile, çocuklarına verdikleri veya veremedikleri eğitimle incelemeye konu olmuşlardır. Romanlardaki merkez kişilerin ve yazarların annesizliklerinin ele alınışı da ulaştığımız sonuçlara katkı sağlamıştır. Bu çalışmanın ulaştığı en genel sonuç, Tanzimat romancıları için sosyal hayattaki yanlışları, değişimleri, yenilikleri anlatmanın, uyarılarda bulunmanın neredeyse tek imkanının aile olduğudur. Yazarlar, eleştirdikleri, doğru buldukları, tavsiye ettikleri sosyal hayatı anlatmak için bütün dikkatlerini aileye ve özellikle anneye yöneltmişlerdir.

At our study the role of mother in a family at novels of Tanzimat time was tried to be determined and the viewpoint of the writers and society of this time on motherhood was identified. While determining the role of mother in a family, political social economic structure of Ottoman society was taken into consideration and the role of mother was interpreted on these constructions. In the novels of Tanzimat, whose social messages are dominant, mothers also play an important problamatic role. At the novels of Tanzimat, the motherhood problem is analyzed on the centre of these twenty-three novels like; Ahmet Mithat Efendi’s Felatun Bey and Rakım Efendi, Çengi, Vah, Felsefe-i Zenan, Dürdane Hanım, Gönül, Diplomalı Kız, Hüseyin Fellah, Çingene, Jöntürk, Teehhül, Bahtiyarlık; Namık Kemal’s İntibah and Cezmi, Fatma Aliye’s Udi, Refet, Nisvan-ı İslam and Muhadarat; Nabizade Nazım’s Zehra, Recaizade Mahmut Ekrem’s Araba Sevdası, Şemsettin Sami’s Taaşşuk-ı Talat and Fitnat, Samipaşazade Sezai’s Sergüzeşt and Mehmet Murat’s Turfanda Mı Yoksa Turfa Mı. The mothers in these novels are being analyzed as whether they are strong willed or weak willed; being widow, step mother or not, their having an ability on education towards their children or inability. The analyse of the main characters’ and the writers’ being without mother has contributed to our conclusions. The most general conclusion from this study is that the only way for the Tanzimat novel writers to explain the wrongs, changes, innovations in social life, to make warnings is almost only the concept of family. The writers put all their attention on family, especially mother to tell the social life that they criticized, confirmed, advised.