Nüfus defterlerine göre Balıkesir Kazası'nın demografik ve istatistiki özellikleri

Abstract

Osmanlı Tarihi incelenirken, başvurulması gereken kaynakların başında arşiv belgeleri gelmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan Nüfus Defterleri, XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin dini ve etnik yapısı hakkında son derece önemli bilgiler barındırması nedeniyle çalışmanın temel kaynağını oluşturmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, Balıkesir'in coğrafi ve tarihi yapısı ile XIX. yüzyıl Balıkesir Kazası'nın idari taksimatı hakkında bilgi sunulmaktadır. İkinci bölümde, Osmanlı topraklarında yapılmış olan nüfus sayımının gerekçeleri, nasıl gerçekleştirildiği ve sayım sonuçlarına ilişkin bazı bilgiler yer almaktadır. Üçüncü bölümde, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde yer alan Balıkesir Kazası'na ait beşi Müslüman, beşi Gayrımüslim nüfusuna ait olmak üzere toplam on adet nüfus defterinin tasnifi bulunmaktadır. Dördüncü bölümde ise, nüfus defterlerinde yer alan bilgiler ışığında şehir merkezi dahilindeki mahalle ve köylerin nüfus miktarları tespit edilmektedir. Elde edilen veriler tablo ve grafikler eşliğinde yorumlanarak sayım sonuçları istatiskî olarak ortaya konulmaktadır. Ayrıca bu defterlerde yer alan bir diğer önemli bilgi olan Cizye Vergisi'nden yola çıkılarak Gayrımüslim nüfusun ekonomik durumu hakkında bilgi sunulmaktadır.

While examining the Ottoman history, archival files are in the first place to be consulted. The registers of population in the Ottoman archives of the prime ministry set ground for the thesis since they give the most important information about the religious life and ethnicity of the nineteenth century Ottoman Empire. In the first part of the thesis , it's given information about Balıkesirs' topography, (social) history and the nineteenth century administrative district of Balıkesir. The second part of the thesis gives some information about the reasons for population census in the Ottoman Empire, how it took place and the results of the census. In the third part, there are totally ten classifications of registers of population, five of which belong to muslim community and five of which belong to non-muslim community, about Balıkesir in the Ottoman archives of the prime ministry. In the fourth part, population census results belonging two districts in the city centre and villages are shown in the light of the registers of population information. The results obtained present population census results with the tables and graphs having been interpreted as statistically. Besides, with the help of poll tax (jizya), another important information in these records, economic conditions of non-muslim community are presented.