Eğitimde fırsat eşitliği, toplumsal genel başarı ve adalet ilişkisi: PISA Projesi kapsamında Finlandiya ve Türkiye deneyimlerinin karşılaştırması

Abstract

Tezin amacı; sosyal ve ekonomik kalkınmaya katkısı olan eğitimde fırsat eşitliği olgusunun Türkiye'de mevcut olup olmadığını, bireylerin ve toplumun sosyal ve ekonomik kalkınmasına katkı sağlayıp sağlamadığını tespit edebilmektir. Bu bağlamda varsa eşitsizliklere dikkat çekebilmek ve bu eşitsizlikleri azaltıcı politika önerilerinde bulunabilmeyi sağlamaktır. Giriş bölümünde; eşitlik ve eşitlikçilik perspektifinden eğitimde fırsat eşitliği olgusuna yaklaşımlara odaklanılmıştır. Fırsat eşitliği ile eğitsel başarı, Beşeri Sermaye Yatırımı (BSY) ile ekonomi arasındaki etkileşimler PISA projesi bağlamında irdelenmiştir. Ayrıca neo-liberal politikaların eğitsel alana yansımalarına yer verilmiştir. Çalışmanın amacı ve metodolojisi de giriş bölümünde ortaya konulmuştur. Çalışmanın birinci ve ikinci bölümleri; tez sorusunun temelini oluşturan eşitlik ve adalet teorileri ile eğitimde sistemik eşitsizliğin tartışılmaya açıldığı bölümlerdir. Bu bağlamda çatışma teorisi ve işlevci teori üzerinden meritokratik söylemle Türkiye'de eğitsel eşitsizliklerin resmi eğitim sistemi tarafından üretildiği savunulmuştur. Eğitimin toplumsal değişim gücü üzerinde durulmuş ve Türkiye'de eğitimin sosyal hareketlilik üzerindeki zayıf etkilerine dair bulgulara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde; eğitim sistemi etkinlik/edilgenliğini ölçeklendirmede yetkin bir araç olduğu düşünülen PISA projesi irdelenmiştir. Eğitim kavramına semantik (anlam bilimsel) açılım getirilmiş, eğitim kavramında toplumsal algı analiz edilmeye çalışılmıştır. PISA'nın katılımcılar üzerindeki etkileşimi, akademik çevreden aldığı eleştiriler ayrıca tartışılmıştır. Dördüncü bölümde ise PISA kapsamında en iyiler sıralamasında yer alan Finlandiya'nın insan hakları, eşitlik ve özgürlük ilkelerini temel alan eğitim sistemi ile Türk Eğitim Sistemi (TES), Karşılaştırmalı Eğitim Bilimi (Science of Comparative Education (SCE)) baz alınarak karşılaştırılmıştır. PISA 2012 projesinde başarım çıktıları gerileyen Finlandiya'nın yaşadığı sorunlar üzerinde de durulmakta ve eğitim sistemlerini etkileyen küresel aktörlerin varlığına dikkat çekilmektedir. Sonuç olarak; Finlandiya örneğinden çıkarılan sonuç itibarıyla Türkiye'de zorunlu eğitim sisteminde yapılan nitel ve nicel düzenlemelerin, fırsat eşitliğini sağlamakta yetersiz kaldığı vurgulanmalıdır. Özellikle sosyo-ekonomik koşulların yanı sıra bireysel anlak yetilerinin göz ardı edilmesinin, eğitimde adalet ve içerme boyutunda sorunlara yol açtığı görülmektedir. Türkiye'de eğitimde eşitlik ve adalet algıları sadece erişimin sağlanması boyutunda ele alınmaktadır. Fakat söylemler ve eylemler, sonuçlarla örtüşmemektedir. Çözüm önerileri olarak; okullulaşma ve devamlılık oranlarının yükseltilmesi, okul öncesi eğitime verilen önemin artırılması, fırsat eşitliği bağlamında kaliteli eğitime erişimin sosyo-ekonomik durumdan bağımsız kılınması vurgulanmaktadır. Bu bağlamda eğitim finanse edilirken bölgesel farklılıklar göz ardı edilmemelidir. Ayrıca nitelikli öğretmen yetiştirme programlarına ağırlık verilmeli, öğretmenlik mesleğine verilen toplumsal değer artırılmalıdır. Toplumun eğitmenlere bakışlarının değişimi sağlanmalıdır. PISA'nın temel kriteri olan Yaşam Boyu Öğrenim (Lifelong Learning (LLL)) erişiminde dezavantajlılara yönelik eşitsizlikler azaltılmalıdır. Eğitim sisteminde gizli müfredatla meritokratik aktarımın önüne geçilmesi gerekmektedir. Ayrıca velilerin de Halk Eğitim Merkezi (HEM) bünyesinde "çocuk eğitiminde ailenin rolü" konusunda eğitilmesi sağlanmalıdır. Eğitim imkânları açısından bölgeler arasındaki farklılıklar azaltılmalıdır. Bireysel anlak niteliklerinin öğretim ve öğrenim sürecinde dikkate alınarak, herkesin öğrenme hakkı olduğunun gözetilmesi gerektiği düşünülmektedir. Sonuç olarak; eğitimde adaletin sağlanması konusunda daha ciddi ve kararlı bir siyasi irade gerekmektedir.

The purpose of this thesis; to determine, whether there is phenomenon of equality of opportunity in education contributes social and economic development in Turkey. In this context; if there are, drawing attention to the inequalities and then making policy advices to reduce inequalities. The introduction has focused on approaches to the equality of opportunity in education from the perspective of equality and egalitarianism political theories. In the context of PISA project, the interactions between the educational attainment and equal opportunity and also Human Capital Investment and economy were examined. It also has been given to the neo-liberal policies reflected in educational fields. The purpose and methodology of this study has also been disclosed in the introduction. In the first and second chapters of study; the discussion was opened about equity and justice theories underlying the question of thesis and also about systemic inequalities in education. It was defended that the educational inequalities produced by the education system in Turkey in the context of conflict and functionalist theory and meritocratic discourse. Focused on the power of education for social change and also some evidences have been given to the weak impact of education system on social mobility in Turkey. In the third chapter; PISA project considered being a competent tool for scaling activity / passivity of the education system was examined. Semantic expansion was brought the concept of education, the social perception to the concept of education was tried to be analyzed. And political interaction on the PISA participants and critiques of the academic circles was also discussed. In the fourth chapter; one of the PISA chronological leaders, Finland's education system based on the principles of equality and freedom was compared with TES on the basis of SCE. This chapter was also focused on Finland's declined output performance in PISA 2012 project and attention was drawn to the existence of global actors affecting the education systems. As a result; based upon example of Finland, it's should be emphasized that TES is inadequate to provide equality of opportunity despite the qualitative and quantitative politic regulations. In addition to socio-economic conditions, ignoring the individual understanding ability seems to cause justice and inclusion problems in education. In Turkey, the equality and justice perceptions in education are discussed only in the provision of access. But discourses and actions do not coincide with the results. As a solution proposals; school enrolment and attendance rates should be increased, given importance of preschool education should be increased, in the context of equal access to quality education should be made independent of socio-economic status. Some regional differences should not be ignored while education financing. In addition, importance should be given to qualified teacher training programs; in the context of the value perception of the teaching profession in social norms should be changed positively. The inequalities for the disadvantaged persons should be reduced for accessing to the Lifelong Learning (LLL), which is basic criterion of the PISA. In particular, it's necessary to prevent meritocratic transfer thought to be made of hidden curriculum. The parental education about "the role of parents in child education" should also be provided within Adult Education Center. Differences between regions in terms of educational opportunities should be reduced. Considering individual understanding capability in the teaching and learning processes, it's thought that everyone has the right to education. More seriously and a decisive political will are required for ensuring justice in education.