2000 yılı sonrası bir kamu harcaması olarak yatırım teşviklerinin reel sektör üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi

Abstract

Devletler için yatırım teşviklerinin temel amacı makroekonomik hedeflere ulaşılmasında, sektörel gelişimin hızlandırılması, üretimin, ürün kalitesinin ve dolayısıyla küresel piyasalarda rekabet gücünün artırılması, işsizlikle mücadele ve refah artışına katkı sağlanmasıdır. Sanayileşme ve gelişim sürecinde olan ülkemizde de teşvik tedbirlerine sıkça başvurulmuş ve kalkınmada planlı dönem boyunca önemini artırarak sürdürmüştür. Zira Türkiye'nin küresel ekonomi içinde söz sahibi bir konuma gelebilmesi için, yatırımları artıracak teşvik tedbirlerini başarı ile uygulaması önem arz etmektedir. Yatırım teşvik tedbirlerinin, kamu kesiminin özel kesimdeki rekabetçi piyasalar üzerine direkt etki eden bir nitelik taşıması, teşviklerin etkinliğini tartışmaya açık bir hale getirmiştir. Bu nedenle yatırım teşvikleri ile elde edilmesi beklenen olumlu sonuçların muhakkak piyasada kamu müdahalesi ile oluşan tahribattan fazla olması gereklidir. Bu ancak çok iyi planlanmış, hedef odaklı, siyasi çıkarlardan arındırılmış, hem bölgesel hem de sektörel anlamda etkin teşvik sitemlerinin işletilmesiyle mümkün olabilir. Bu çalışma 5 bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, araştırmanın amacı, önemi, gerekçesi ve kapsamı ortaya konulmuştur. İkinci bölümde yatırım ve teşvikler üzerine kavramsal bir çerçeve çizilmiş, yatırımların önemi ve teşvik mekanizmalarının yatırım sürecindeki belirleyiciliği ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, Türkiye'de teşvik mevzuatının gelişimi, uygulanan tedbirler, kurumsal roller ve uluslararası antlaşmalardan doğan yükümlülüklerin teşvik sistemimize etkileri incelenmiştir. Dördüncü bölümde, Türkiye'de 2000 yılı sonrasında uygulanan teşvik tedbirlerinin, imalat, enerji, madencilik ve tarım gibi önemli reel sektörler üzerindeki etkinliği irdelenmiştir. Son bölüm ise, çalışmanın literatüre katkısını, sonuçlarını ve getirilen önerileri içermektedir. Çalışma ile Türkiye'de 2000 yılı sonrası belirli dönemlerde değişen teşvik mevzuatıyla, 2009 yılına kadar uygulanan teşvik araçlarının sektörel yatırımlar üzerindeki etkisinin ekonomik krizlerin de etkisiyle sınırlı kaldığı, ancak 2009 ve 2012 teşvik sistemleri ile yatırım teşvikleri konusunun çok daha kapsayıcı ve ayrıntılı olarak ele alındığı ve yatırımları artırıcı etki sağladığı görülmüştür.

The primary objective of investment's incentives are that government's sectoral progress of being expanded. Ramping up the production has enhanced the quality of the products. In order to reach the macro economic objectives, it has increased the competitiveness in the global market place. The stimulatory measures have been consulted fequently and the incentives have pursued to bring more awareness to the importance of period industrialisation and development within the country, but also implementing the success of the stimulatory measures carrying the same importance. The situation of public sector having a direct effect on the private sector's competitive markets has rendered the efficiency of incentives and left it as an open argument. Therefore, the favorable outcomes expected to being acquired by investment's incentives are undoubtedly required to be more than the loss arising out of social interferences on the market. Only if well conceived and target oriented incentive systems purged from political interests and which are active as both sectional and sectoral, it might be possible. This study is composed of five section. The first section discourses the purpose, scope, importance and justification of the study. The section 2 forms a conceptional framework for the investment's incentives and discusses the importance of the investments and decisiveness of investment system in that of period. In section 3, the development of incentive regulation executed measures, institutional agreements on our incentive system have been examined. Then the influence of the stimulatory measures having been taken after 2000 over the real sectors as manufacture, energy, mining and agriculture in the section 4. Once for all, the last section comprises the contribution of the study to literature, the outcomes of that and the proposals having been submitted. In this study, it has been determined by the incentive regulation having changed in specific terms in Turkey after 2000 that the effects of the means of stimulus having been executed untill 2009 remained limited because of the economic depression on sectorel investment, but they were examined much more extensively and particularly associated with 2009 and 2012 incentive systems, and have importance in raising the investment.