Tanıkların gözünden bir isyanın tahlili: Germani olayı

Abstract

Osmanlı vatandaşları uzun yıllar millet sistemi adı verilen düzende huzur içinde yaşamışlardır. Osmanlı Devleti gücünü kaybetmeye başladığında Avrupa karşısında direnebilmek için denge politikası izlemiş ve bu çerçevede ekonomik, sosyal ve siyasal olmak üzere batılılara birçok imtiyazlar vermiştir. Bu imtiyazların en önemlilerinden biri 1856 yılında çıkarılan Islahat Fermanı olmuştur. Devlet bu fermanla Avrupalılara iç işlerine karıştırma yolunu açarken gayrimüslimleri Müslümanlarla eşit statüye getirmiştir. Yıllarca millet-i hâkime statüsünde olan Müslümanlar bu fermanla ayrıcalıklarını kaybetmişler ve Osmanlı coğrafyasının birçok yerinde olaylar çıkarmışlardır. Germani Olayı, Germani adlı İngiliz tüccar ve konsolos vekilinin Maraş muytab esnafıyla yaptığı ticaretin ardından yaşanan alacak verecek davasından dolayı çıkmıştır. Bu anlaşmazlık birkaç defa mahkemeye taşınmış, ancak her iki tarafı memnun eden sonuca varılamamıştır. Olayın gittikçe uzaması gerginliğe yol açmıştır. Halep'teki İngiliz Konsolosluğu'nun olaydan haberdar olması üzerine Münip Paşa mahkeme üyelerini toplayıp sorunu çözmeyi istemiştir. Dava görüldüğü esnada Germani, kadı Mehmet Tevfik Efendi'ye hakaret etmiş ve aralarında tartışma başlamıştır. Maraş halkı Germani'nin kadıya hakaret ettiğini öğrenince toplanıp Germani'nin evine doğru gitmişler ve evi ateşe vermişlerdir. Tezin giriş bölümünde çalışmanın amacı, yöntemi ve kaynaklarından bahsedilmiş olup Maraş tarihi hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Birinci bölümde XIX. yüzyılda Avrupa'nın siyasi durumu ve Osmanlı taşra teşkilatı tanımlanmıştır. Yine aynı bölümde Tanzimat ve Islahat Fermanlarını açıklayarak Müslüman ve gayrimüslimlerin Osmanlı Devleti'nin farklı coğrafyalarında fermana gösterdikleri tepkiler ele alınmıştır. İkinci bölümde Germani olayının nasıl gerçekleştiği mahkemede bulunan kişilerin gözünden aktarılmıştır. Dahası Germani'nin son dakikaları, ölümü ve ailesi tasvir edilmiştir. Üçüncü bölümde bir şekilde Germani olayına karışmış veya şahit olmuş kişilerin yaptıkları aktarılmıştır. Son olarak olaydan sonra yaşananlara değinilmiştir.

Ottoman citizens lived peacefully under the organisation called Millet System long period of time. When the Ottoman Empire began to lose its power, it followed balance policy in order to resist against European powers and in this direction, gave economic, social and politic privileges to Europeans. One of these privileges was Ottoman Reform Edict of 1856. This edict not only opened a pave for Europeans to interfere in Ottoman's internal affairs, but also made equal Muslim and non-Muslims in society. Muslims who were rulers for ages lost their privileges with this edict and many incidents appeared in many parts of the Ottoman Empire. Germani incident arose between Germani who was a merchant and consul agent of British and Muytab crafts of Maraş because of the fight that broke out over money. This conflict was brought to trial a few times, but it could not be concluded with the satisfaction of both sides. This situation created scene. Because British consul in Halep became aware of the conflict, Münip Paşa wanted to solve the problem by gathering court members. While the trial was continuing, Germani insulted Kadı Mehmet Tevfik Efendi and they began to argue. When Maraş society learnt the defamation of Germani to Kadı, they went to Germani's house and set his house up on fire. In the introduction, it was mentioned about the method, aim and sources of study and a brief narration of Maraş history was given. In the first chapter, the political stuation in Europe in 19th century and the structure of the Ottoman provincial administration was defined. The chapter proceeds with the explanation of Tanzimat Edict and Ottoman Reform Edict of 1856 and Muslim and non-Muslim's reaction towards those edicts in different parts of the Ottoman Empire. The second chapter deals with how Germani incident happened in the view of people who were in the court during trial. Furthermore, the last-minutes and death of Germani and his family were described. The third chapter is on people who witnessed and involved in Germani incident in a kind of way and their activities during the incident. In this chapter, the progress after the event was also touched upon.