Temrezli (Sorgun-Yozgat) uranyum yatağının jeolojisi,jeokimyası ve işletilebilirliğinin incelenmesi

Abstract

Çalışma alanı Yozgat ilinin 35 km doğusunda, Sorgun ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Temrezli uranyum yatağı Türkiye’nin bilinen en büyük uranyum yatağıdır. Çalışma alanında toplam 630 adet (yaklaşık 93,000 m) sondaj çalışması yapılmıştır ve cevherli merceklerin geometrisi belirlenmiştir. Uranyum’un ortalama tenörü 1,157 ppm (%0,1157) olup, toplam 6033 ton U3O8’in varlığı tespit edilmiştir. Jeokimyasal analiz sonuçlarına göre, uranyum kaba taneli kumtaşlarında çoğunlukla 1,000 ppm’in üzerinde zenginleşmiştir ve uranyumun en yüksek konsantrasyonu 8,050 ppm’dir ve toryum yeraltı ve yüzey sularıyla taşınmamıştır. Min-pet analizlerine göre uranyum mineralleri çok ince tanelidir ve kofinit olarak isimlendirilmiştir. Cevherleşme zonunundaki minerallerin % 45,2’si kuvars, %23,5’i K-Feldispat, geri kalan kısımları ise kil, pirit ve birkaç minör mineral içermektedir. Bottle roll metalürjik testler örneklerin çoğunluğunda uranyumun kurtarım oranı %75’in üzerinde olduğunu göstermektedir. Genel olarak civardaki içme ve yüzey suların analizleri uranyum konsantrasyonlarının izin verilen değerlerin üzerinde olmadığını göstermiştir. Uranyum, yeraltı ve yüzey suları aracılığıyla Kretase granitik kayaçlarından çözünmüş ve Eosen sedimanter kayaçlarında zenginleşmiştir. Kayaçlardan elde edilen analiz sonuçlarına göre uranyum hem oksitli hem indirgen ortamda bulunmaktadır ancak zenginleşme indirgen ortamla ilişkilidir. Temrezli uranyum yatağında üretimin; uranyumun, kumtaşları içerisinde çözülebilir bir şekilde bulunması, çok ince cevherli zonlar ve işletilebilir cevher tenörünün diğer işletme yöntemlerine göre düşük olması nedeniyle ‘yerinde kazanım’ yöntemi ile yapılması planlanmaktadır. Enjeksiyon kuyuları aracılığı ile yer altına pompalanacak olan sodyum bikarbonatlı çözelti, cevheri yerinde çözecektir. Uranyumca zengin çözelti, üretim kuyularından dalgıç pompalar aracılığıyla yüzeye ve zenginleştirme tesisine pompalanacaktır. Zenginleştirme tesisinde uranyum, ‘sarı pasta’ olarak bilinen uranyum oksit formunda çökeltilecek ve kurutularak paketlenecektir.

Study area is located in the vicinity of Sorgun where 35 km east of Yozgat city. Temrezli uranium deposit is the largest known uranium deposit of Turkey. A total of 630 drill holes (approximately 93,000 m) have been completed in the study area and geometry of the mineralized lenses has been determined. Average grade of the uranium is 1,157 ppm (0,1157%) and the total resource is 6033 tonnes U3O8. According to the geochemical analytical results, uranium grade is mostly greater than 1,000 ppm in the coarse grained sandstones and the highest concentration of uranium is 8,050 ppm and thourium is not transported via ground and underground waters. According to the min-pet analysis uranium minerals are very fine grained and named as coffinite. Minerals in the mineralized zone are quartz (45,2%), K-Feldspar (23,5%), clay, pyrite and a few minor minerals. Bottle roll metallurgical tests show that the uranium recovery is greater than 75% in most of the samples. In general, analysis of nearby drinking and surface waters shows that the uranium concentrations are not higher than the allowed values. Uranium is dissolved from Cretaceous granitic rocks by surface and underground waters and deposited in Eocene sedimentary rocks. According to the analytical results of rocks, uranium is found in both oxide and reduced zones however enrichment is related with reduced zone. In Temrezli uranium deposit production method will be planned as ‘in situ recovery’. The reasons for selecting this method are as follows; the ore is found as soluable in sandstones, very thin mineralized zones and the grade of the productable ore is lower than the other production methods. Sodium bi carbonate bearing solution which will be pumped by injection wells will dissolve uranium in-situ. Uranium rich solution will be pumped to surface and enrichment processing plant by submersible pumps from injection wells. In enrichment processing plant uranium will be precipitated, dried and packaged as oxide form which is known as ‘yellow cake’.