Dış ticaret hadleri ile ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği

Abstract

İhracat fiyat endeksinin ithalat fiyat endeksine oranlanması ile elde edilen dış ticaret hadleri, ülkelerin dış ticaretten uğramış oldukları kaybı ya da elde etmiş oldukları kazancı belirlemek için kullanılan önemli bir analiz aracıdır. Dış ticaret hadleri, ele alınan dönemdeki değerinin belirlenen baz yılı değeri olan 100'ün altında ya da üstünde gerçekleşmesine göre yorumlanmaktadır. Dış ticaret hadleri, 100 değerinin üzerinde ise dış ticaretten kazanç sağlandığını göstermektedir. 100 değerinin altındaki bir değer ise dış ticaretten zararlı çıkıldığını göstermektedir. Buradaki asıl önemli nokta, ihracatın ve ithalatın sayısal değerlerindeki artıştan ziyade oransal değerlerindeki artışların ele alınmasıdır. Ekonomik büyüme, iktisat yazınında her zaman üzerinde en çok konuşulan konuların başında gelmiştir. Ekonomik büyüme kavram olarak ekonomik kalkınmadan farklıdır. Ekonomik kalkınma kavramı bir ekonomideki niteliksel ve insan odaklı gelişmeleri ifade ederken ekonomik büyüme kavramı ise, bir ülkenin reel GSYH'sinin ve kişi başına reel gelirinin sürekli olarak artmasını ifade etmektedir. Bu çalışmada, 2008 Küresel Ekonomik Krizi'nden 2016 yılına kadar olan süreçte Türkiye'nin dış ticaret hadlerinin gelişimi ele alınarak ekonomik büyümeye etkisi incelenmiştir. Bu bağlamda, Türkiye ekonomisi için dış ticaret hadleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Eylül 2008-Haziran 2016 dönemleri arasında aylık veriler kullanılarak oluşturulan seriler farklı derecelerde durağanlaştıkları için ARDL sınır testi yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Sınır testi yaklaşımıyla yapılan analizler sonucunda seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı tespit edilmiştir. Serilerin uzun dönemde birlikte hareket ettikleri anlamına gelen bu sonuca dayanarak, uzun ve kısa dönem analizleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmelerin ekonomik büyümeyi hem uzun hem de kısa dönemde olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Terms of trade, which are calculated by dividing export price index by import price index, are a very important analyze tool used to determine countries' losses or profits from foreign trade. Terms of trade are interpreted according to the fact that whether their values calculated for the related period are less or greater than the base year value 100. If terms of trade are greater than 100, it indicates that there are gains from foreign trade. If terms of trade are less than 100, this then indicates that there are losses from foreign trade. What's really important here is discussing increase in proportional values rather than increase in numerical values of export and import. Economic growth has been the leading subject always spoken on in economic literature. Economic growth is conceptually different from economic development. While the concept of economic development states the qualitative and people oriented developments in an economy, the concept of economic growth states the continuous increase of real GDP of a country and real GDP per capita. In this study, during the period from 2008 Global Economic Crisis to the year 2016 the progress of Turkey's terms of trade is handled and its effect on economic growth is discussed. In this context, the relationship between terms of trade and economic growth for Turkish economy is analyzed. Because series generated between the periods of September 2008 and June 2016 by using monthly data are stationary at different levels, they are analyzed by ARDL bound test approach. As a result of the analyses done by bound test approach, the existence of a cointegration relationship among series is determined. Based on the result, which means that the series move together in the long run, long and short run analyses are done. According to the results obtained, it is determined that positive developments in terms of trade affect economic growth positively both in the long run and in the short run.