Bazı Sideritis (Sideritis niveotomentosa, Sideritis hololeuca, Sideritis brevidens) türlerinin diterpenik bileşenlerinin izolasyonu ve yapılarının tayini

Abstract

Bu çalışmada Türkiye' de yetişen türler arasında en yüksek endemizm oranına sahip olan Sideritis türlerinden, Türkiye için endemik olan Sideritis niveotomentosa Huber - Morathii, S. hololeuca Boiss & Heldr. Apud Bentham, S. brevidens P.H. Davis diterpen bileşikleri yönünden incelenmiştir. S. niveotomentosa Hub.-Mor. bitkisinin toprak üstü kısımlarından hazırlanan aseton ve metanol ekstrelerinden bilinen 7 diterpen bileşiği izole edilip yapıları Siderol (ent-7α-asetil- 18-hidroksikaur-15-en) (1), Sideridiol (ent-7α,18-dihidroksikaur-15-en) (2), 7-epicandicandiol (ent-7α-,18-dihidroksikaur-16-en) (3), Sidol (ent-3ß-asetil-7α,18-dihidroksikaur-16-en) (4), Eubotriol (ent-7α,15ß,18-trihidroksikaur-16-en) (5), Eubol (ent-7α-asetil-15ß,18-dihidroksikaur-16-en) (6) ve Athanolone (ent-7α,17,18-trihidroksi-9,(11)-en-12-on) (7) olarak belirlenmiştir. Çalışılan ikinci tür Sideritis hololeuca Boiss & Heldr. Apud Bentham bitkisinin toprak üstü kısımlarından hazırlanan aseton ve metanol ekstrelerinden kauren iskeletine sahip bilinen 4 tane diterpen bileşiği izole edilmiş olup yapıları Siderol (ent-7?-asetil, 18-hidroksikaur-15-en) (1), Eubol (ent-7α-asetil-15ß,18-dihidroksikaur-16-en) (6), 7-asetil sideroxol (ent-7α-asetil-18-hidroksi-15ß,16ß-epoksikauran) (8), ent-7α-asetil-18-hidroksikaur-16-en (9) olarak belirlenirken, çalışılan üçüncü tür olan S. brevidens P.H. Davis bitkisinin aseton ve metanol ekstrelerinden kauren iskeletine sahip 4 diterpen bileşiği izole edilmiş ve yapıları Siderol (ent-7α-asetil-18-hidroksikaur-15-en) (1), 7-Epicandicandiol (ent-7α,18-dihidroksikaur-16-en) (3), Sidol (ent-3ß-asetil-7α,18-dihidroksikaur-16-en) (4), Linearol (ent-3ß,7α-dihidroksi,18-asetilkaur-16-en) (10) olarak belirlenmiştir. Çalışılan üç bitkiden toplamda 10 bileşik izole edilmiş olup yapıları NMR (1H-NMR, 13C-NMR, COSY, HMQC, HMBC) ve Kütle spektroskopisi ile aydınlatılmıştır. Ayrıca bitkilerden hazırlanan ham ekstrelerin antioksidan aktiviteleri Lipid Peroksidasyonu İnhibisyonu (ß-Karoten-Linoleik Asit Yöntemi) ve DPPH Serbest Radikal Giderim Aktivitesi yöntemleri ile belirlenmiş ve Antikolinesteraz Aktivite Tayini Ellman Yöntemi kullanarak AChE (asetilkolinesteraz) ve BChE (bütirilkolinesteraz) enzimlerine karşı belirlenmiştir.

Among the species which growing in Türkiye, Sideritis species have high endemism ratio. In this study, three Sideritis species, endemic for Türkiye, Sideritis niveotomentosa Huber - Morathii, S. hololeuca Boiss & Heldr. Apud Bentham, S. brevidens P.H. Davis have been studied in terms of diterpenic compounds. The acetone and methanole extract of S. niveotomentosa Hub.-Mor., prepared for upper side of soil, were give seven known diterpenoids and their structures elucidated as Siderol (ent-7α-acetyl-18-hydroxykaur-15-ene) (1), Sideridiol (ent-7α,18-dihydroxykaur-15-ene) (2), 7-epicandicandiol (ent-7α-,18-dihydroxykaur-16-ene) (3), Sidol (ent-3ß-acetyl-7α,18-dihydroxykaur-16-ene) (4) , Eubotriol (ent-7α,15ß,18-trihydroxykaur-16-ene) (5), Eubol (ent-7α-acetyl-15ß,18-dihydroxykaur-16-ene) (6) and Athanolone (ent-7α,17,18-trihydroxy-9,(11)-ene-12-on) (7). From the second studied species Sideritis hololeuca Boiss&Heldr. Apud Bentham's acetone and methanole extracts, four known diterpene compounds were isolated. Their structures were determined as Siderol (ent-7α-acetyl-18-hydroxykaur-15-ene) (1), Eubol (ent-7α-acetyl-15ß,18-dihydroxykaur-16-ene) (6), 7-acetyl sideroxol (ent-7α-acetoxy-18-hydroxy-15ß,16ß-epoxykauran) (8), ent-7α-acetyl-18-hydroxykaur-16-ene) (9). The acetone and methanole extract of third plant, S. brevidens P.H. Davis, four known diterpenic compounds have mainly kaurene skeletons were isolated and their structures identified as Siderol (ent-7α-acetyl-18-hydroxykaur-15-ene) (1), 7-Epicandicandiol (ent-7α,18-dihydroxykaur-16-ene) (3), Sidol (ent-3ß-acetyl-7α,18-dihydroxykaur-16-ene) (4), Linearol (ent-3ß,7α-dihydroxy-18-acetylkaur-16-ene) (10). From the three studied plants, totally 10 known diterpenoids were isolated and all structures were identified by using NMR (1H-NMR, 13C-NMR, COSY, HMQC, HMBC) and Mass spectroscopy. In addition, the antioxidant activity of the extracts was established by using two test systems, ß-Carotene Bleaching for Lipid Peroxidation Inhibition, and DPPH Free Radical Scavenging Methods. Extracts were also screened for the anticholinesterase activity by Ellman method against acetylcholinesterase (AChE) and butyrylcholinesterase (BChE) enzymes.