Akıllı kart verilerinin toplu ulaşım talebi analizinde değerlendirilmesi

Abstract

Lastik tekerlekli taşıtlar dünya çapında şehirlerde en sık kullanılan toplu taşıma araçlarıdır. Balıkesir kent merkezinde toplu ulaşımın tamamı lastik tekerlekli araçlar ile sağlanmakla birlikte bu araçların %48,5’i otobüs (8 metre ve üzeri) sınıfıdır. Medeniyetin başlangıcından bu yana toplulukların varlığını sürdürebilmesi ve ekonomik başarısı büyük ölçüde sahip oldukları ulaşım altyapılarının etkinliği ile belirlenmiştir. Bu etkinliğin önemi günümüzde daha da artmış olup kentsel dönüşüm ve arazi kullanım düzenlemesi ile birlikte ulaşım sistemlerini koordine etmenin ve uygun hale getirmenin bu konudaki rolünün farkına varılmıştır. Alternatif planların sistematik bir şekilde değerlendirilip ulaşım planlama kararlarını vermek için planlayıcılar kullanıcıların seyahat profilleri ve ulaşım talepleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve uygulamaların tepkisini tahmin edebilmelidirler. Bu çalışmada ilk olarak Balıkesir kent merkezindeki Karesi ve Altıeylül ilçelerinde toplu ulaşım kullanan yolcuların kart tiplerine bağlı seyahat davranışları ve frekansları akıllı kart verileri kullanılarak incelenmiştir. Hafta içi mesai başlangıç ve bitiş zirve saatlerinde seyahat sayısında belirgin bir artış gözlenmiştir. Bu sebeple toplu ulaşımın hafta içi ev-iş arası ulaşım için daha fazla kullanıldığı söylenebilmektedir. Hafta sonu seyahat sayısı ise gün içerisinde daha tutarlı bir dağılım göstermiştir. Gün içerisinde çok sayıda seyahat gerçekleşiyor olmasına rağmen sık seyahat eden kullanıcıların sayısının çok az olması sebebiyle gezi amaçlı seyahatlerin sistemin önemli bir bileşeni olduğunu söylemek mümkündür. Daha sonra iki yıl boyunca akıllı kart kullanımı sonucu elde edilen aylık toplam biniş sayıları ileriye yönelik toplu ulaşım yükünün tahmini amacıyla modellenmiştir. Girdi olarak Balıkesir il merkezi nüfusu, ülkemizin satınalma günü paritesine göre gayri safi milli hasıla endeksi ve Balıkesir ilindeki minibüs ve otobüs sayıları toplamı kullanılmıştır. Önerilen modeller diferansiyel gelişim (evrim) algoritması ile kalibre edilmiştir. Girdi verileri üzerinde görülen bir düzensizlik nedeniyle alınan düşük uygunluk değerleri k-ortalamalar kümeleme algoritması yardımıyla girdi verilenin kümelemesi yapılarak giderildiği gözlenmiş ve en başarılı model güncellenerek belirlenmiştir.

Tire-wheeled vehicles are the most commonly used public transport vehicles in cities around the world. In Balıkesir city center, all public transport is provided by tire-wheeled vehicles, 48.5% of which are bus (8 meters and over) class. Since the beginning of civilization, the ability of communities to survive and their economic success have been largely determined by the effectiveness of their transportation infrastructure. The prominence of this activity is even greater today and it has been recognized that coordinating and streamlining transport systems along with urban regeneration and land use regulations has played a role in this issue. In order to systematically evaluate alternative plans and make transportation planning decisions, planners should be knowledgeable about the travel profiles of users and transportation demands and should be able to predict the response of applications. At first travel behaviors and frequencies of passengers using public transportation in Karesi and Altıeylül districts of Balıkesir city center were examined using smart card data with respect to card type of passengers in this study. There is a significant increase in the number of travels during the peak hours of beginning and ending of the shift on weekdays. For this reason, it can be argued that public transportation is used more for transportation between home and business on weekdays. The number of trips during weekend is more consistent throughout the day. Despite the fact that a large number of trips occur during the day, the number of frequent travelers being very few indicates that trips for leisure is an important component of the system. The total number of monthly boarding passes, which were provided for the last two years, were modeled for the purpose of estimating the future public transportation load. The population of Balıkesir city center, the gross domestic product index based on purchasing power parity, and the sum of minibus and bus numbers in Balikesir province were used as inputs. Proposed models were calibrated using the differential evolution algorithm. It is observed that the low fitness values obtained due to the irregularity seen in the input data was eliminated by clustering the input data using the k-means algorithm and the most successful model was determined by updating it.