Havran ve Burhaniye (Balıkesir) çevresinde tarımsal biyoçeşitlilik ve etnobotanik araştırmaları

Abstract

Bu çalışma; Burhaniye ve Havran (Balıkesir) yörelerinde halkın faydalandığı doğal ve tarımsal bitkileri belirlemek ve bu bitkilerin kullanım çeşitliliğini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Çalışma Haziran 2007 ve Eylül 2009 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışma, kapsamında Burhaniye ve Havran ilçe merkezleri ve ilçelere bağlı yaklaşık 25 köy gezilmiştir. Araştırma esnasında 239 kaynak kişi ile görüşülmüş ve ayrıca 400 tane ilk ve ortaöğretim öğrencisine anket çalışması uygulanmıştır. Arazi çalışmaları esnasında 500 civarı bitki örneği toplanmış ve bunlarla ilgili yaklaşık 1200 tane fotoğraf çekilmiştir. Araştırma alanında yapılan çalışmalarda 76 familya ve 194 cinse ait tür ve türaltı seviyede 239 bitki taksonunun etnobotanik kullanımları kayıt altına alınmıştır. Bu bitkilerin sırasıyla; gıda (141 takson), halk tıbbı (118 takson), el sanatları (46 takson), süs (34 takson), hayvan yemi (30 takson), yakacak (20 takson) olarak yörede kullanıldıkları tespit edilmiştir. Ayrıca arıcılık, avcılık, çatı örtüsü, yatıştırıcı, çocuk oyunları, koku verici vb. çok değişik alanlarda kullanıma sahip 40 takson kayıt altına alınmıştır. Yörede yapılan çalışmalarda 9 bitki taksonuna ait etnobotanik veriler ilk kez kayıt altına alınmıştır. Çalışma kapsamında alanda gıda olarak tüketilen ve yerel pazarlarda satılan 10 mantar çeşidi ile ilgili verilerde kayıtlara eklenmiştir. Çalışma kapsamında ayrıca yöredeki tarımsal biyoçeşitlilik araştırılmıştır. Çalışma ülkemizde tarımsal biyoçeşitlilik başlığını içeren ilk tez çalışmalarından biri olması açısından da büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda Burhaniye ve Havran ilçelerinde kimi yok olmaya yüz tutmuş, kiminin ekim alanları iyice daralmış, kimi taşıdığı ticari değerden dolayı ekim alanlarını korumuş 100 civarı yerel tarımsal çeşit kayıt altına alınmıştır. Ayrıca bu kapsamda monokültür taksonların yerel çeşitler üzerindeki baskısı ve GDO'lu tarımsal ürünler ile ilgili tartışmaların yerel pazarlardaki etkileri araştırılmıştır.

Carried out between June, 2007 and September, 2009, this study has proposed to identify wild and cultivated plants and the diverse ways they are used by the local populations of Burhaniye and Havran (Balıkesir). The field research involved visits in sub-provincial Burhaniye and Havran centers and up to 25 associated villages; meetings with 239 local informants; and surveys carried out by 400 primary and junior high school students. Field work yielded up to 500 plant samples collected, and around 1200 photographs of these samples. Research work resulted in recording the ethnobotanical uses of 239 plants from 76 families. In order of most to least, local uses were found to include food (141 taxa), folk medicine (118 taxa), handcrafts (46 taxa), decoration (34 taxa), animal food (30 taxa), fuel (20 taxa). An additional 40 taxa were recorded as serving widely varied uses such as in beekeeping, hunting, and roof covering, and as sedatives, toys, perfumes, etc. Ethnobotanical information on nine plant taksa was recorded for the first time during studies in the region. Additionally data on ten varieties of mushrooms sold in local farmers markets for food consumption were collected and recorded. The study included research on agricultural biodiversity of the region; the thesis is signficant for being one of the first in Turkey to have the words agricultural biodiversity in its title. Up to 100 local agricultural varieties of Burhaniye and Havran and their environs were recorded. Of these, some were found to be on the threshhold of extinction in the region, other varieties' total area planted had become severely restricted, while yet others had been able to maintain crop planting area thanks to their commercial value. The pressure of monoculture plant taksa on local varieties, and how local people's markets are affected by debates regarding GMO agricultural products, were also considered.