Kutsal mekan ve coğrafya: Nazimiye (Tunceli) örneği

Abstract

Bu araştırma Tunceli ilinin Nazimiye ilçesinde bulunan kutsal mekânların insan ve doğa arasında nasıl bir çevresel algı oluşturduğu ile ilgilidir. Araştırmanın cevaplamaya çalıştığı temel soru; insan ve çevre arasındaki ilişkinin, inanç değerleri ile birlikte mekâna nasıl bir ayrıcalık kazandırdığıdır. Bu doğrultuda araştırma; sembol, mekânsal boşluk, örtük çevrecilik ve mekânsal farkındalık yaklaşımları üzerinden insan ve kutsal mekân ilişkisini ele almaktadır. Araştırma ayrıca jenerasyonlara göre kutsal mekân algısındaki farklılığın boyutunu da açıklamaktır. Konunun kültür odaklı olması sebebiyle araştırmada nitel yöntemlerden etnografik metot uygulanmıştır. Seçilen yöntem doğrultusunda kırk beş günlük saha çalışması yapılmış; hem yerel halk hem de kutsal mekâna gelen bireyler ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Etnografik metoda ek olarak gözlem ve katılımcı gözlem yöntemleri de kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, mekânı önemli kılan olgunun insanların mekâna karşı hissettikleri aidiyetlik duygusu ile örtüştüğünü göstermektedir. Ayrıca mekân ile insan arasında gizil bir alışveriş bağıda söz konusudur. Bu durum ziyaretçilerde duygusal bölge oluşumuna sebebiyet vermiştir. Bu da mekânı herhangi bir alan olmaktan çıkartıp mekâna mekânsal farkındalık kazandırmıştır. Yöre halkı ve ziyaretçilerin kutsal mekâna erişiminde fiziki ve maddi engeller bulunmaktadır. Bu durum, mekânda erişilmesi zor noktaların benzerlik taşımasından yola çıkarak, yöre halkı ve ziyaretçilerin zihinlerinde birleştirici bir algı yaratmakta ve benzer özellikteki kutsal mekânları “bir” saymaktadırlar. Bu karşımıza “mekânsal boşluk” olarak çıkmaktadır. Mekânsal boşluk yaratılan alanların tespiti, bize aynı zamanda alan içerisindeki farklılıkları da gözler önüne sürmektedir. Mekânsal boşluk ile kutsal mekân hem zihinsel olarak hem de fiziki olarak yakınlaştırılmış ve kutsal mekânın sınırı genişletilmiştir. Bölgedeki inanç yapısı gereği mekâna hizmet/ibadet olarak görülen davranışların aslında çevrecilik veya çevre koruma faaliyetlerinin, inanca bağlı olarak mekânda “örtük çevrecilik” davranışları şeklinde gerçekleştiğini göstermektedir. Somut yapılar (morfolojik şekil, doğa manzarası vb.) ve kutsal mekân ile anlatılan rivayetler, dinsel tecrübeye katkıda bulunmakta buna bağlı olarak mekânda sembolik alanları ortaya çıkartmaktadır. Sembolik alanların bireylerin inancını destekleyici boyutta olmasına karşın Nazimiye’deki kutsal mekanlarda jenerasyonlara göre ciddi bir ritüel kaybı yaşandığı tespit edilmiştir.

This research is related with how the sacred places in Nazimiye district of Tunceli province form an environmental perception between man and nature. The basic question that the study is trying to answer is; what kind of privilege the relationship between people and the environment together with their belief values bring to the place. In this regard the study deals with the relationship between human and sacred places through symbol, spatial voidness, implicit environmentalism and spatial awareness approaches. The research also explains the difference in perception of sacred places according to generations. Because the subject is culture oriented, ethnographic method has been applied which is a qualitative one. Forty-five days field work was done in accordance with the selected method; interviews were held with both local people and people visiting the sacred places. Observation and participant observation methods were also used in addition to the ethnographic method. Research findings: While space is an important phenomenon, people coincide with the feeling of belonging to the space, and there is a hidden shopping tie between space and people. This situation caused the visitors an emotional place formation. This has allowed the space to be taken out of any space and give spatial awareness to the space. There are physical and material obstacles in the access of the people of the region to the sacred place. This creates a unifying perception in the minds of the hard-to-reach points of the place, and regarding the sacred place of the same property as "same". This situation emerges as a "spatial voidness". The detection of the spaces created by spatial voids also shows the differences in the area at the same time. Spatial space and sacred space are both psychologically and physically closer and the boundary of the sacred space has thus been enlarged. The belief structure in the region suggests that the behaviours seen as service / worship in the place actually take place in the form of "implicit environmentalism" depending on belief. The narrations described with concrete structures (morphological form, nature view, etc.) and sacred places contribute to religious experience and thus reveal symbolic areas in the place. Despite the fact that the symbolic areas are in a supportive dimension to individuals' belief, it has been found that there is a serious ritual loss in the sacred places in Nazimiye according to the generations.