Gaziantep'te kentleşme kentsel nüfusun dağılımı ve davranışsal coğrafya açısından başlıca sorunlar

Abstract

Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada Gaziantep Kenti'ndeki kentleşme süreci 1927-2017 dönemi boyunca ele alınmakta ve kentli nüfusun dağılım düzeni mahalle ölçeğinde ortaya konulmaktadır. Çalışmasının esas amacı, Gaziantep'in kent olarak şekillenmesinde etkili olan faktörleri ortaya çıkarmaktır. Bunun yanı sıra, kentte nüfusun dağılım düzenini ele alarak kentin potansiyel gelişim alanlarını belirlemek ve kentin sorunlarını kentsel çevresel algısı üzerinden anlamaya çalışmaktır. Böylece kent nüfusunun gelecekteki dağılışının kontrol edilmesi veya kentin potansiyel gelişim alanlarının tespit edilmesi nüfusun dağılım düzeninin ortaya konulmasıyla daha da kolay olabilecektir. Çalışmada öncelikle literatür taraması yapılarak konu hakkında teorik altyapı oluşturulmuştur. Daha sonra materyal elde etme aşamasına geçilmiştir. İnceleme alanına ait mevcut sayısal imar haritası Gaziantep Büyükşehir Belediyesi'nden temin edilmiştir. Çalışma alanının nüfus verileri Türkiye İstatistik Kurumu'ndan elde edilmiştir. Kentin geçmiş yıllara ait mahalle nüfuslarına yerel gazete ve dergiler aracılığıyla erişilmiştir. Çalışmada farklı tarihli ve ölçekli verilere altlık oluşturması bakımından Gaziantep'in 1988 tarihli 1/25.000 ölçekli topografya haritaları taranarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Kentin sorunlarını belirlemek için Gaziantep'in sosyo-ekonomik açıdan farklı 3 bölgesinde tesadüfü örnekleme yöntemi kullanılarak 430 kişiye anket uygulanmıştır. Bu tez çalışmasında Gaziantep'te kentleşme süreci 3 dönem halinde ele alınmıştır. Elde edilen bulgular, Gaziantep Kenti'nin Türkiye kentleşme hareketlerinin tarihsel süreçte geçirdiği gelişmeleri sergilemesi yanında kendine has bazı özellikler de taşıdığını göstermektedir. Çalışmada kentsel nüfusun dağılımını göstermek için nüfus miktarı ve yoğunluğu haritaları yapılmıştır. Buna göre kentin çekirdek kısmında yer alan mahalleler nüfus kaybetmişlerdir. Bunun en önemli nedeni bu mahallelerin Merkezi iş sahası sınırları içerisinde yer alması sebebiyle konut dışı kullanım alanlarının fazla olmasıyla ilişkilidir. Kentin kenarında bulunan mahalleler ise nüfus kazanmışlardır. Bu nüfus artışı daha çok 1980 sonrası kente yapılan göçlerle gerçekleşmiştir. Kente göçle gelen kesimin mahalle tercihlerinde hemşerilik bağları gibi ağ ilişkileri önemli rol oynamıştır. Günümüzde kentin güneyindeki mahalleler nüfusun en fazla olduğu yerleşmelerdir. Bunun sebebi, Gaziantep Üniversitesi'nin ve Tıp Fakültesinin bu bölgede konumlanmış olması, kentin bu istikamette gelişmesi, yeterli talep gören arazi varlığı ve TOKİ uygulamalarıdır. Tez çalışmasının son bölümünde kentsel sorunlar ele alınmıştır. Anketlerden elde edilen verilere göre katılımcılar Suriyeli mültecileri kentin en önemli sorunu olarak görmektedir. Ayrıca katılımcılar ekonomik yetersizlikleri, altyapı yetersizliğini, çarpık kentleşmeyi ve sosyo-kültürel eksiklikleri Gaziantep'in genel sorunları olarak görmektedirler.

In this study, which is prepared as master science thesis, the urbanization process in Gaziantep city is handled during the period of 1927-2017 and the distribution pattern of the urban population is revealed in the neighborhood level. The main purpose of the study is to reveal the factors that are effective in shaping city of Gaziantep. In addition to this, it is aimed to determine the potential development areas of the city by taking into consideration distribution of the population in the city and to try to find out the problems of the city through urban environmental perception. Thus, checking the future distribution of the city population or determining the potential development areas of the city will be easier through distribution of the population. In the study, first of all the literature was searched and the theoretical framework was established about the subject. Subsequently, the material acquisition phase was started. The existing digital zoning map of the study area was obtained from Gaziantep Metropolitan Municipality. The population data of the study area were obtained from the Statistical Institute of Turkey. The neighborhood populations of the city were accessed through local newspapers and magazines. In this study, in order to form a base for different dated and scaled data, Gaziantep's 1988 and 1 / 25.000 scale topography maps were scanned and transferred to computer. In order to determine the problems of the city, by using simple random sampling method, people have completed 430 questionnaire in socio-economically 3 different regions of Gaziantep. In this thesis, the process of urbanization in Gaziantep was addressed in 3 periods. The findings show that the city of Gaziantep exhibits developments in the historical process of urbanization of Turkey, as well as some unique features. In this study, population and density maps were made to show the distribution of urban population. According to this, the neighborhoods in the core part of the city have lost population. The most important reason for this is that these neighborhoods are located within the boundaries of the central business district and are related to the high use of non-residential areas. Neighborhoods which are on the edge of the city have gained population. This population increase was mostly due to migrations to the city after 1980. Network relations have played an important role in the neighborhood preferences of the migrants who migrated to the city. The neighborhoods in which the south of the city are the most populated settlements nowadays. The reason for this is that Gaziantep University and the Faculty of Medicine are located in this region, the city is developing in this direction, the land that has adequate demand and the applications of TOKİ. In the final chapter of the thesis study, urban problems are discussed. According to the data obtained from the questionnaires, the participants see Syrian refugees as the most important problem of the city. Moreover, the participants see that the economic deficiencies, urban infrastructure deficiencies, irregular urbanization and socio-cultural deficiencies as the general problems city of Gaziantep.