Türkistan-Avrupa ticarî münâsebetlerinin osmanlı devleti vasıtasıyla tesisine dair bir teşebbüs

Abstract

XX. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti'nde ekonomiyi güçlendirmek amacıyla "Osmanlı Anonim Şirketleri" adıyla pek çok şirket kurulmuştur. Bunlardan 1909-1918 arasında kurulmuş olan 130 kadar şirket, 1918 yılında Ziraat ve Ticaret Nezareti tarafından bir katalog içinde toplanmış, bu katalogda açıklamalarıyla birlikte yayınlanmıştır. 1918'den sonra kurulanlar ise katalogda bulunmamaktadır. Bu şirketlerden birisi çalışmamızın konusu olan "Beynelmilel Petrol ve Pamuk Ticaret Osmanlı Anonim Şirketi"dir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde şirketle ve şirket nizamnâmesi ile ilgili vesikâ kümesinden öğrendiğimize göre, şirket, merkezi İstanbul olmak üzere Osmanlı vatandaşları tarafından kurulmuştur. Şirketin kuruluş gayesi Osmanlı Devleti ile Türkistan, Kafkasya, İran ürünlerini Batı Avrupa mamûlleri ile mübâdele etmektir. Çalışmada Beynelmilel Petrol ve Pamuk Ticaret Osmanlı Anonim Şirketi'nin kurucuları, kuruluş gayesi, işleyiş şekli hakkında bilgi verilmiş, Osmanlı Anonim Şirketleri arasında bu şirketin yeri ve önemi ele alınmıştır.

In the beginnings of the XXth Century, a lot of company under the name of "Ottoman incorporated companies" were founded for intensifying economy in the Ottoman land. Of those companies about 130 which founded 1909-1918 were collected in a detailed catalogue published by the Agriculture and Commerce Ministry in 1918. The companies founded after 1918 were not took part in the catalogue. One of those companies was "International Oil and Cotton Commerce Ottoman Incorporated Company", which is our subject. According to documents about the company and its regulations at the Prime Minister's Ottoman Archive, the Istanbul centered company was founded by Ottoman citizens. Foundation goal of the company was to exchange Ottoman, Turkestan, Caucasia and Iran goods with Europe's. In this work, we inform about the International Oil and Cotton Commerce Ottoman Incorporated Company's founders, foundation goal, mechanism and assess place and importance of the company among the Ottoman incorporated companies.