Osmanlı imparatorluğu XVII. yüzyılında Rumelili edebî şahsiyetler

Abstract

XVII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa topraklarında yazmış edebî şahsiyetler, bölgenin birçok kesiminden çıkmıştır. İmparatorluğun Avrupa topraklarının en büyük ve kalıcı kesimini Balkan toprakları yani Rumeli bölgesi oluşturmuştur. Rumeli içinde edebî şahsiyetlerin yetiştiği bazı yerler daha merkezî bir konumdadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul, edebî şahsiyetlerin hayatları ve çalışmaları açısından büyük önemde olmuştur. Rumelili birçok şahsiyet, hayatının bir döneminde İstanbul'da bulunmuş, eğitimini, dinî ve sosyal hayatını başkentte geçirmiştir. Rumelili yazarların dili elbette klasik Osmanlı Türkçesidir. Bununla birlikte kendi yörelerinin ağız özelliklerini taşıyan bazı eserler veya eser bölümleri de vardır. Yapılacak tarihî ağız çalışmalarıyla durum ayrıntılı olarak ortaya çıkabilir. Bu makalede, Rumeli coğrafyasının çeşitli sahalarındaki müelliflerin bir çalışmada toparlanması amaçlandı. Çalışılırken, müelliflerin hangi türde eser verdiklerine dair bir ölçüt gözetilmedi. XVII. yüzyılda ürün vermiş Rumeli kökenli bütün edebî şahsiyetler, bu alanda faaliyet göstermiş bilim adamları, müderrisler, devlet adamları kapsandı. Hayatının veya edebî yaratıcılık döneminin tamamını olmasa da, bir devresini XVII. yüzyılda geçirmiş edebî şahsiyetler bu çalışmanın kapsamındadır. Çalışma, Rumeli kökenli müelliflerin dil özelliklerinin tespiti için de önemlidir. Şahsiyetlere yönelik ayrıntılı incelemelerin yapılması için bu makalenin temel çalışmalardan biri olması amaçlandı. Bu çalışmada XVII. yüzyılda eser veren toplam 221 Rumeli kökenli şahsiyet tespit edilmiştir. Bu şahsiyetler içinde nazım, nesir tarzında ve klasik veya geleneksel formda yazan şairler, yazarlar, müderrisler, devlet adamları yer almıştır.

Literary figures in Europe part of Ottoman Empire had grown on many territories in XVIIth century. Largest and permanent part of Empire's Europe territory was Balkans or territory of Rumelia. Some locations in Rumelia are at the forefront, more central. Ottoman Empire's capital Istanbul had been the most important place for literary figures' life and their works. Many of Rumelian literary figures had been in Istanbul on their life period. They had spent their education years, their religious and social life in capital city. Of course Rumelian writers' language is classical Ottoman Turkish. However, also there are some works or work parts which include regional dialect features. With new historical dialect works, this situation can occur. Collecting writers of Rumelian geography various areas aimed on this article. On work, didn't observed a criteria like what type of literary work had been given by writers. All literary figures from Rumelian origin like scientists, professors, statesmen had been included on XVIIth century. Literary figures which spent their all lifetime or one period of its life on XVIIth century are on this works scope. This work is also import determination of Rumelian origin authors' language features. Aimed to be this article one of the basic works for detailed researches of determined literary figures. On this work, were determined 221 Rumelia origin figures which had given works in XVIIth century. These figures were poets, writers, professors, statesmen on poetry, prose style and classical or traditional forms.