Makâsid ya da Gâî/Teleolojik yorum metodu açısından Taberî’nin Ahkâm Ayetlerine yaklaşımı

Abstract

Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî (ö.310/923), hicrî III-IV/IX-X. asrın yetiştirdiği ve Câmi'ul-beyân 'an te’vil i âyi'l-Kur’an ve Târîhu'l-ümem ve'l-mülûk eserleriyle tanınan müfessir, kurra, tarihçi, muhaddis, fakih ve müçtehittir. Klasik İslam literatüründe teknik bir terim olarak Kur’an’ın maksatları tevhid, nübüvvet, âhiret ve adalet gibi üst başlıklar altında değerlendirilmiştir. Modern dünyada öne çıkan değerler paralelinde ise adı geçen bu kavramlardan biri olan “adalet” kavramı, hukuk ve ahlâk ilişkisi bağlamında ele alınmaktadır. İnsan hakları ve eşitlik, din ve vicdan hürriyeti gibi temel hak ve hürriyetleri de ifade eden bu kavram, literatürde daha çok insan fiilleri ve toplum hayatına ilişkin hedefleri kapsayacak biçimde İslam hukukunun genel maksat ve gayeleri başlığı altında analiz edilmektedir. Kutsal metinlerin amaçsal nitelik taşıması ile onları yorumlayabilecek yorum mekanizmaları arasında doğrusal bir ilişki vardır. Makalemizde, Kur’an anlayışı ve ilk yorum teorileri olarak nitelendirebileceğimiz tefsir ve te’vil mekanizmalarına yüklediği anlam ışığında, Taberî’nin ahkâm ayetlerine yaklaşımını makâsıd ya da gâî/teleolojik yorum metodu açısından analiz etmeyi hedefliyoruz.

Abu Ja'far Muhammad ibn Jarir al-Tabari was well-versed in many branches of Islamic knowledge such as Tafseer, Hadeeth, history, jurisprudence, ways of Quranic recitation, language, and literature. Yet, he mastered and specialized in three branches: Tafseer, history, and jurisprudence. He wrote two of the most important and voluminous Islamic books in Arabic. His most influential and best known works are his Qur'anic commentary known as Tafseer at-Tabari and his historical chronicle Tarikh al-Rusul wa al-Muluk, often referred to Tarikh al-Tabari. In the classical Islamic literature, the purposes of the Holy Qur’an/Maqasid al-Qur’an as a technical term is assessed under the top headlines like monotheism/tawhid, prophethood, afterlife/ahirah and justice. In parallel with the outstanding values in the modern world, the concept of “justice” that one of the above mentioned concept is discussed in the context of the relationship between law and ethic. The concept of justice, which emphasizes fundamental rights and freedoms such as human rights and equality as well as the freedoms of religion and conscience, is analyzed that under the heading of general purpose and objectives of Islamic law which is including the goals regarding the human acts and social life in the literature. There is a linear correlation between purposively qualities transportation of sacred texts and the interpretation mechanisms that can interpret them. The aim of this article is to analyze al-Tabari’s approaching on the jurisprudential verses in terms of the method of teleological interpretation.