Eskiçağ İskenderiye Kilisesinde politik bir araç olarak şiddet

Abstract

Eskiçağ İskenderiye piskoposları, rakiplerine yönelik yıpratma ve yoketme kampanyalarında yasadışı yöntemler kullanmaları ile ünlüdür. Dönemin kilise liderlerinden en az ikisi, rakipleri tarafından firavun sıfatı ile anılmış ve diğerleri ise kaynaklardan bize ulaşan bilgilere göre, teolojik veya politik muhaliflerine, yasadışı yöntemlerle karşı koymaktan çekinmemişlerdir. İskenderiye kentinin sürekli yasadışılık ve şiddet üreten piskoposlara sahip olması elbette sadece kaderin bir cilvesi değildi. Daha ziyade, piskoposlara şiddeti bir politika enstrümanı olarak kullanma şansı veren faktörler olmalıydı. Bu çalışmanın temel amacı, özellikle hıristiyan imparatorlar döneminde gelenek haline gelen İskenderiye kilisesindeki şiddet olgusunun kaynaklarını ortaya koymaktır. Konumuzun kronolojik çerçevesi IV. Yüzyılın ilk çeyreğinden, beşinci yüzyılın ortasına kadar olan dönemi kapsamaktadır. Hıristiyanlığın IV. yüzyılın ilk çeyreği içerisinde Roma imparatorluğu nezdindeki kazandığı meşru konum ve V. beşinci yüzyılın tam ortasına denk gelen Kadıköy konsilinde (451) bir İskenderiye piskoposunun o zaman kadar ilk defa bir mücadeleyi kaybetmesi, bu çalışmanın başlangıç ve sonuç çizgisini oluşturmaktadır. Bu konuyu: a-İskenderiye piskoposlarının şiddet içeren ve din adamlığı ile ters düşen illegal davranışlarını tesbit etmek; b- piskoposların bu davranışlarını kolaylaştıran veya daha doğrusu onlara bu yolu açan faktörleri analiz etmek şeklinde ele alacağız.

The ancient Christian Alexandria was famous for the violent and illegal means used by its bishops to suppress their rivals. At least two bishops of Alexandria were labelled as pharaoh by their contemporaries and there were certain other bishops who enjoyed the authority of a pharaoh over his suffrage bishops. Therefore, the power base of these bishops deserve a close attention to understand their manner, as the episcopal violence was not only directed against the non-Christian members of the city of Alexandria, who suffered at the hands of the bishops either by losing their temples or facing murder. The Christians of Alexandria were also frequently agonised by their bishops not only for doctrinal grounds but also for political conflicts. The question to be asked here is not particularly that why the bishops used this illegal ways, rather on what advantaged foundations the episcopal violence in Alexandrian church was based. A serious attention has to be given hi advance to the following five relevant factors in making the bishops a pharaoh; the geographical location of Egypt, the canonical rights of the bishop of Alexandria, the wealth controlled by the bishop of Alexandria, the existence of monks in the adjacent desert, the nature of the ecclesiastical politics outside Egypt, and the national character of Alexandrians.