Stachys L. cinsinin olisia dumort seksiyonu taksonları üzerinde karşılaştırmalı anatomik ve mikromorfolojik araştırmalar

Abstract

Bu çalışmada Stachys L. cinsi (Lamiaceae) Olisia Dumort. seksiyonu üzerinde karşılaştırmalı anatomik ve mikromorfolojik çalışmalar yapılmıştır. Çalışmada 11’ i endemik 23 taksonun gövde ve yaprak anatomisi ile tüy ve nutlet mikromorfolojik özellikleri incelenmiştir. Anatomik çalışmalarda, elle kesit alma ve parafine gömme yoluyla mikrotomda kesit alma yöntemleri kullanılmıştır. Mikromorfolojik çalışmalar ise Işık Mikroskobu (LM) ve Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) ile gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel analizlerde altseksiyonlar ve seksiyon içerisindeki ilişkiler Temel Bileşenler Analizi (PCA), Kümeleme (Cluster) ve korelasyon analizleri ile tespit edilmiştir. Anatomik çalışmalarda, taksonların gövde ve yaprak yapılarında benzerlikler bulunmasının yanında bazı farklılıklar da görülmüştür. Mikromorfolojik çalışmalarda ise taksonların tüy ve nutlet özelliklerinin altseksiyonlarda, aynı zamanda tür ve tür altı seviyede kullanışlı karakterler olduğu görülmüştür. Çalışma neticesinde gövde yapısında köşelerde demet şeklinde sklerenkima varlığı, yaprak orta damar iletim demetinde gelişmiş çeperli sklerenkima hücrelerinin bulunması, özellikle örtü tüy tiplerinin altseksiyonlar arası dağılımı ile salgı tüylerinin sınırlı bir şekilde altseksiyonlarda bunun yanında salgı tüylerinin tür ve tür altı seviyede ise daha önemli bir şekilde varlığı ve tipleri, nutlet yüzey dokusu ve süslemeleri, kanat varlığı ve karın bölgesinin yapısı, nutlet apeks kısmında mukro varlığının taksonların sınıflanmasında; stomanın yaprakta bulunduğu yüzey (amfistomatik, hipostomatik), hipodermis varlığı, mezofil genişliği dolayısıyla palizat ve sünger tabakası sırası, sklerenkimatik hücrelerin fazla bulunması, yaprak iletim demetinin genişliği, trake çapı gibi karakterlerinde taksonların ekolojik ortamları ile ilgili bilgiler vermesi nedeniyle önemli karakterler olduğu görülmüştür. İstatistiksel analizlere göre tüy ve nutlet mikromorfolojik karakterlerinin diğer anatomik karakterlerden daha önemli olduğu görülmüştür. Taksonların sınıflandırılmasında anatomik niceliksel karakterlerin yanında anatomik niteliksel ve mikromorfolojik karaktelerin de kullanılması daha açıklayıcı olacaktır.

In this study comparative anatomical and micromorphological studies were performed on the Olisia section of the Stachys L. genus (Lamiaceae). In the study; 11 of which are endemic in 23 taxa, stem and leaf anatomy with nutlet and trichome micromorphology properties were investigated. In anatomical studies, free-hand cross-sections and the paraffin embedding method was applied with the microtome. Micromorphological studies were performed in Light Microscope (LM) and Scanning Electron Microscope (SEM). In statistical studies, the relationship between subsections and sections were determined by Principal Components Analysis (PCA), cluster and correlation analyzes. In anatomical studies, there are similarities between stem and leaf structures also differences were observed of some taxa. In micromorphological studies, the trichome and nutlet characteristics of investigated taxa were found to be useful characters on subsections at the same time species and subspecies level. As a result of the study, the presence of sclerenchyma like a bundle in the stem structure, the presence of sclerenchyma cells in the leaf vascular bundle on midvein, especially the distribution of nonglandular trichomes in subsections and the presence and types of glandular trichomes, limited in the subsections in addition to more important the species and subspecies level. Ornamentation and texture on the surface of nutlet, the presence of the wing and ventral structure in the nutlet and the presence of mucro on the apex region give some evidence the nutlet the classification of investigated taxa; Stoma in the leaf surface (amphistomatic, hypostomatic), the presence of hypodermis, mesophyll width due to the order of palisade and spongy layer, a lot of sclerenchymatic cells, the width of the leaf vascular bundle, the trachea diameter like of the character of taxa are important characters in taxonomy due to the information about the ecological environment. According to the statistical analysis, trichome and nutlet micromorphological characters were more important than other anatomical characters. In the classification of taxa; the use of anatomical qualitative and micromorphological characters, as well as anatomical quantitative characters, will be more descriptive.