Balıkesir’deki tarihi Kaya Bey, İbrahim Bey ve Halhallı camilerinin malzeme özelliklerinin araştırılması

Abstract

Tarihi yapılar zaman içerisinde geçirdiği onarımlar, aldığı ekler ve çeşitli nedenlerle oluşan bozulmalar sebebiyle yıpranmakta ve işlevlerini kaybetmektedir. Yapıların ilk yapıldıkları özgün durumlarına kavuşabilmesi için koruma, onarım ve gerekirse güçlendirme çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Ancak tarihi yapılara yapılacak müdahaleler yapının karakterini ve bütünlüğünü bozmayacak düzeyde olmalıdır. Bilinçsiz ve aşırı müdahaleci yaklaşım yapılarda telafisi zor hasarlara yol açmaktadır. Bu yüzden yapılacak müdahalelere karar verme aşamasında yapıların yapım sistemleri ve yapı malzemesi özelliklerinin tespit edilmesi oldukça önemlidir. Laboratuvar ortamında yapılacak deneysel analizler koruma çalışmalarının başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Balıkesir ilindeki Kaya Bey, İbrahim Bey ve Halhallı Camilerinden alınan taş, tuğla, harç ve sıva örneklerinin yapılacak deneysel çalışmalarla malzeme özelliklerinin tespit edilmesi ve yapıların yapım sistemleri hakkında bilgi sahibi olunması amaçlanmıştır. Ayrıca bu çalışmanın elde edilen bilgiler doğrultusunda bu camilerin gelecekte yeniden onarımları söz konusu olduğunda başvurulacak bir kaynak olması amaçlanmıştır. Tez çalışması altı bölümden oluşmaktadır. Tezin giriş bölümünü oluşturan birinci bölümde, bu çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi ve literatür araştırması hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde tarihi yapılarda kullanılan malzemeler tanımları yapılarak sınıflandırılmıştır. Malzemelerin tarihçelerine değinilerek ülkemizde hangi bölgelerde yer aldıkları hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde çalışma alanı Balıkesir’in coğrafi konumu, fiziki özellikleri ve tarihçesi incelenmiştir. Dördüncü bölümde incelenen üç yapıdan her birinin konumları, tarihçeleri, plan ve cephe elemanlarının özellikleri, yapım sistemleri ve kullanılan yapı malzemeleri açısından mimari özellikleri değerlendirilmiştir. Beşinci bölümde yapılardan alınan numunelere uygulanan deneylerin yapılışı ve deney sonuçları hakkında tespitlere yer verilmiştir. Bu bölümde numunelerin fiziksel, mekanik, kimyasal, petrografik ve mineralojik özellikleri belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda yapılardan alınan numuneler sınıflandırılmıştır. Altıncı bölüm değerlendirme ve sonuç bölümüdür. Bu bölümde incelenen üç camiden alınan malzeme numunelerinin sonuçları değerlendirilerek, karşılaştırmalar yapılmış ve öneriler getirilmiştir.

The historical buildings are worn out and lose their functions due to the repairs, additions and deterioration caused by various reasons. Conservation, repair and reinforcement studies should be carried out in order to achieve the original conditions of the buildings. However, the interventions to historical buildings should be at a level that does not disturb the character and integrity of the building. An unconscious and over-intrusive approach leads to irreparable damage to buildings. Therefore, it is very important to determine the construction systems and material characteristics of the buildings during the decision-making process. Experimental analyzes to be carried out in laboratory environment contribute to the successful realization of conservation studies. In this study, it is aimed to determine the material properties of stone, brick, mortar and plaster samples taken from Kaya Bey, İbrahim Bey and Halhallı Mosques in Balıkesir province and to have information about the construction systems of the buildings. In addition, in the light of the information obtained from this study, it is intended to be used as a resource for future restoration of these mosques. The thesis consists of six chapters. In the first chapter, which is the introduction part of the thesis, the aim, scope, method and literature research of this study are given. In the second chapter, the materials used in historical buildings were identified and classified. The history of materials is mentioned and information about the regions of these materials in our country are given. In the third chapter, the study area, the geographical location, physical properties and history of Balıkesir were investigated. Drawings of buildings and old-new photographs are included. In the fifth chapter, the tests carried out on the samples taken from the buildings and the results of the experiments are given. In this section, physical, mechanical, chemical, petrographic and mineralogical properties of the samples were determined. The sixth part is the evaluation and conclusion section. In this section, the results of material samples taken from the three mosques examined were evaluated, comparisons and suggestions were made.