Bergama halılarının kültürel coğrafyası

Abstract

Bu araştırma Bergama halılarının kültürel kökenlerini, dokuma alanlarını, kültürel unsurlardan etkilenme biçimlerini, halı dokumanın peyzaja yansımalarını ve doğayla etkileşimini kültürel coğrafya bakış açısıyla incelemeyi amaçlar. Geleneksel el dokuma halıları hammaddesi doğal çevreden sağlanan ve dokuyanların geçmiş yaşantılarından, ekonomik faaliyetinden, duygularından, inançlarından ve varlığını sürdürdüğü yerdeki her unsurdan etkilenerek şekillenen bir kültürel değerdir. Bergama halılarını konu alan çalışmalarda kültürel ve doğal unsurların halılarla ilişkisi bütüncül bir bakış açısıyla incelenmemiştir. Bu eksikliğin giderilmesi bakımından bu araştırmada kültürel coğrafya bakış açısı Bergama halılarına, kültür bölgesi, kültürel yayılma, kültürel etkileşim, kültürel ekoloji ve kültürel peyzaj alt başlıkları kullanılarak uygulanmıştır. Bergama halıları haritada nasıl bir mekânsal dağılış gösterir? Bergama halılarının tarihi gelişimi ve yayılışı nasıl gelişmiştir? Bergama halıları kültürün hangi unsurlarıyla etkileşime girerek şekillenmiştir? Bergama halıları doğal ortam-insan etkileşiminden nasıl izler taşımaktadır? Bergama halılarının peyzajdaki izleri nelerdir? Araştırma amacı çerçevesinde sorulan bu soruları cevaplamak için öncelikle müzelerde ve kataloglarda bulunan Bergama halıları hakkında bilgiler derlenmiştir. Ardından 2018 yılının Eylül ayında 4 günlük saha çalışması yapılmıştır. Etnografya modeliyle toplanan veriler betimsel analiz, açıklama, örnekleme ve doküman incelemesi yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda görülmüştür ki Bergama halıları bugünkü konumuna yeniden yerleşme yayılmasıyla gelmiş, her ilmeğinde kültür ocağı olan Orta Asya’dan izleri taşımış, çeşitli kültürel ve doğal unsurlarla etkileşime girerek şekillenmiştir.

This research aims to examine the cultural origins of Bergama carpets, their weaving areas, their interactions with cultural elements, their reflections on the landscape and their interactions with nature from a cultural geography point of view. The raw materials of traditional hand-woven carpets are supplied from the natural environment, and these carpets are cultural values shaped by interaction with past experiences, economic activities, emotions, beliefs and every element in the place. In the studies on Bergama carpets, the relationship of cultural and natural elements with carpets has not been examined from a holistic perspective. In order to overcome this deficiency, cultural geography perspective was applied to Bergama carpets using these subheadings: culture region, cultural diffusion, cultural integration, cultural ecology and cultural landscape. What is the spatial distribution of Bergama carpets? How have the historical development and diffusion of the Bergama carpets evolved? What types of cultural interactions shaped the Bergama carpets? How do Bergama carpets reflect natural environment-human interaction? What are the traces of Bergama carpets in the landscape? In order to answer these questions in the framework of the purpose of the research, firstly information about the Bergama carpets in museums and catalogs was compiled. Then, in September 2018, a 4-day field study was conducted. The data collected with the ethnography model were evaluated with descriptive analysis, explanation, sampling and document analysis methods. As a result, it has been seen that Bergama carpets have come to present position with relocation diffusion and have carried traces from Central Asia. It has been shaped by interacting with various cultural and natural elements.