İdeoloji kavramı açısından Türk çocuk roman örnekleri üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışmada 1923-2000 yılları arasında yayımlanan Türk çocuk romanları ideoloji kavramı açısından ele alınmıştır. Bu zaman aralığında yayımlanan romanlardan özellikle günümüzde baskıları yapılmaya devam eden örneklerin seçilmesine özen gösterilmiştir. Araştırmada literatür taramasına dayanarak Bağrı Yanık Ömer (Mahmut Yesari), 87 Oğuz (Rakım ve Nimet Çalapala), Mustafa Atatürk'ün Romanı (Rakım Çalapala), Türk İkizleri (Cahit Uçuk), Gümüş Kanat (Cahit Uçuk), Yer Altında Bir Şehir (Kemalettin Tuğcu), Fadiş (Gülten Dayıoğlu), Yurdumu Özledim (Gülten Dayıoğlu), Halime Kaptan (Rıfat Ilgaz), Cankurtaran Yılmaz (Rıfat Ilgaz), Bacaksız Okulda (Rıfat Ilgaz), Balık Çocuk (Mümtaz Zeki Taşkın), Gönül Doktoru (Mehmet Yaşar Kandemir), Dağdaki Kaynak (Talip Apaydın), Pullar Savaşı (Ülkü Tamer), Karıncalar Savaşı (Yavuz Bahadıroğlu), Tuhaf Çocuk (Yavuz Bahadıroğlu), Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (Yaşar Kemal), Sakarca (Fakir Baykurt), Yürekdede ile Padişah (Cahit Zarifoğlu), Nur Dağındaki Çocuk (Hasan Nail Canat), Gül Yarası (Hasan Nail Canat), Yaralı Keklik (Hüseyin Emin Öztürk) romanları incelenmiştir. Araştırmanın temel amacı, Türk çocuk roman örneklerini Cumhuriyet sonrasındaki tarihi süreçte gelişen ideolojik söylemler açısından incelemek ve bu ideolojik unsurların özelliklerini belirlemektir. Bu amaçla özellikle "Kuramsal Çerçeve" bölümünde ideoloji kavramına değinilerek ideolojinin çocuk edebiyatı ile ilişkisi sorgulanmıştır. "Bulgular ve Yorum" bölümünde Cumhuriyet sonrasında Türkiye'de oluşan ideolojilerin söylemleri ele alınmıştır. Daha sonra bu ideolojilerin söylemleri romanların içerikleri ile karşılaştırılmış, romanlar yayımlandıkları dönemin hâkim ideolojisine göre gruplandırılmıştır. Çalışmada içerikte öne çıkan veriye göre başlıklandırma yapılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Buna göre çocuk romanlarında Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde Kemalizmin, 1960 sonrasında muhafazakâr milliyetçiliğin izleri tespit edilirken 1970 sonrasında İslamcılığın ve Marksizmin etkileri görülmüştür. Böylece belirlenen dönemlerdeki ideolojilerin çocuk romanlarındaki yerine işaret edilmeye çalışılmıştır.

In this study, the Turkish children’s novels which were published between 1923 and 2000 are analyzed in terms of concept of ideology. Novel Samples, which were published between 1923 and 2000 and are being continued to publish today, are scrutinized. In this research, after the literature review, the following novels have been analyzed: Bağrı Yanık Ömer (Mahmut Yesari), 87 Oğuz (Rakım and Nimet Çalapala), Mustafa Atatürk'ün Romanı (Rakım Çalapala), Türk İkizleri (Cahit Uçuk), Gümüş Kanat (Cahit Uçuk), Yer Altında Bir Şehir (Kemalettin Tuğcu), Fadiş (Gülten Dayıoğlu), Yurdumu Özledim (Gülten Dayıoğlu), Halime Kaptan (Rıfat Ilgaz), Cankurtaran Yılmaz (Rıfat Ilgaz), Bacaksız Okulda (Rıfat Ilgaz), Balık Çocuk (Mümtaz Zeki Taşkın), Gönül Doktoru (Mehmet Yaşar Kandemir), Dağdaki Kaynak (Talip Apaydın), Pullar Savaşı (Ülkü Tamer), Karıncalar Savaşı (Yavuz Bahadıroğlu), Tuhaf Çocuk (Yavuz Bahadıroğlu), Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (Yaşar Kemal), Sakarca (Fakir Baykurt), Yürekdede ile Padişah (Cahit Zarifoğlu), Nur Dağındaki Çocuk (Hasan Nail Canat), Gül Yarası (Hasan Nail Canat), Yaralı Keklik (Hüseyin Emin Öztürk). The main aim of study is to analyze and specify the ideological discourses of Turkish children's novel samples were developed after the establishment of Turkish Republic. Thus the relationship between ideology and children's literature is questioned, by mentioning the ideology term, in the "Theoretical Framework" chapter. In the “Results and Interpretation” chapter, the ideological discourses which emerged after Republic period in Turkey is discussed. In the following parts, the ideological discourses are compared to the content of the novels and the novels are grouped according to the dominant ideological concepts of the era. In the study, the main headings are decided according to data in the content. The received data from the research were analyzed by descriptive analysis method. Respectively, it is concluded while in early Republic period Kemalism has powerful effect on the children’s novels, after 1960s conservative nationalism became more effective. On the other hand, 1970s Islamism and Marxism have influence on the novels. Thus, during the research, the effects of ideologies on children’s novels within the mentioned period are indicated.