Ortaöğretim öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, ortaöğretim öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin, aile tutumları, cinsiyet, yaş, sınıf, aile gelir düzeyi, hatalı davranış sıklığı, yetişkin ifadeleri değişkenlerine göre incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın evreni Balıkesir il merkezinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı farklı türlerdeki liselerinin 9., 10., 11., ve 12. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Endüstri meslek lisesi, güzel sanatlar lisesi, kız meslek lisesi, sosyal bilimler lisesi ve sağlık meslek liselerinin yanı sıra anadolu lisesi ve en lisesi türündeki okullara ulaşılmıştır. Veri toplama aracı olarak Koç tarafından (2006) hazırlanan, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış ölçek tercih edilmiştir. Toplamda öğrenciye uygulanan ölçekten %90 güvenirlik oranında veri elde edilmiştir. Veri elde etmede uygulanan ölçeğin birinci bölümü öğrenci bilgi formu şeklindedir. İkinci kısımda ise, “zorba kişilik”, “kendine güven” ve “zorbalıktan kaçınma” şeklinde 3 alt boyuttan ve 21 maddeden oluşan “Öğrenci İlişkileri Tutum Ölçeği” bulunmaktadır. Verilerin analizi SPSS 24.0 paket programı ile yapılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler olarak ortalama, standart sapma ve frekans ve yüzde dağılımlar verilmiştir. Bununla birlikte parametrik olan ikili değişkenlere ilişkin karşılaştırmalarda bağımsız değişkenler t-testi, çoklu değişkenlere ilişkin karşılaştırmalarda tek yönlü varyans analizi (OneWay ANOVA), parametrikolmayan çoklu değişkenlere ilişkin karşılaştırmalarda Mann Whitney U- testi, parametrik olmayan test istatistiklerinden ikiden fazla örneklem ortalamasının birbirinden anlamlı farklılık gösterip göstermediğini test etmek için kullanılan Kruskal Wallis H testi, post hoc testlerinden Tukey HSD testi, sayısal değişkenler arasındaki ilişkinin tespit edilmesi için Spearman korelasyon analizi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar %95 (p<0.05) anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Araştırmanın alt problemlerine ilişkin elde edilen sonuçlara bakıldığında, öğrencilere göre okul zorbalığının en çok gerçekleştiği iki yer sırasıyla “okul dönüş yolu” ve “okula gidiş yolu” şeklindedir. Zorbalık davranışını en çok erkek öğrencilerin gerçekleştirdiği ortaya çıkmıştır. Cinsiyete göre kız öğrenciler, sınıf düzeyine göre ise 9. sınıf öğrencileri en çok zorbalıktan kaçınma davranışını göstermektedirler. İlgisiz anne-baba tutumu öğrencinin zorbalık puanını arttırmaktadır. Aile gelir durumuna bakıldığında düşük gelir grubunda olduğunu belirten öğrencilerin zorbalık düzeyleri yüksek iken, orta gelir grubunda olduğunu ifade eden öğrencilerin zorbalık düzeyi diğerlerinden düşüktür. Öğrenciler toplum içinde hatalı davranışları daha az göstermektedirler. Öğrenciler çevrelerindeki yetişkinlerin kendilerine zorbalık yapmamaları yönünde ifadeler kullandıklarını belirtmişlerdir. Araştırma bulgularına göre öğrenciler anne-babalarının tutumlarını en çok koruyucu olarak betimlemişlerdir. Bu çalışmadan elde edilen bulgular, ortaöğretim öğrencilerinin karşılaşabileceği olası zorbalık durumlarında neler yapabileceğine, önleme çalışmalarına dair yol göstermeye ilişkin sonuçlar içermektedir. Sınırlılıklarına rağmen çalışma sonucunda elde edilen bulgular okul içinde ve dışında öğrencilerin zorbalık davranışına uğrama olasılıklarını azaltmada etkin sonuç verebilecek programlar oluşturulması için ipucu olabilecek niteliktedir.

The aim of this research is analyzing the bullying levels of high school students according to parents attitude, gender, age, class, parents financial conditions, adults expressions and frequency of inaccurate behaviours. The universe of this research is consisted of 9th, 10th,11th and 12th grade students of different types of high schools depended on Ministry of Education, in Balıkesir. Industrial vocational schools, fine arts high schools, girls vocational high schools, social sciences high schools, medical vocational high schools and also anatolian high schools and science high schools were reached. To collect data the scale which was developed and confirmed as valid and reliable by Koç (2006). The first part of the scale is the students personal information form. In the second part there is a ‘Students relations attitude scale’ consisting of 21 questions including three subtitles as ‘bully personality’, ‘self confidence’ and ‘avoiding bullying’. The analysis of the datas was made in SPSS 24.0 programme. As descriptive statistics, standard deviation, average, frequency and percentage distribution were used. In addition to that, in comparisons of parametric binary variables, independent sample t-test, in comparisons of multiple variables one way Anova was used. Besides in comparisons of non parametric multiple variables Kruskal Wallis-H test was used. To determine the relations of numerical variables, Spearman Correlation analysis was used. Collected data is considered meaningful at a rate of %95. According to students the most common bullying spots are the way on the school and the way back home. It is found that boys are more bully than girls. In aspect of gender girls avoid bullying more and in aspect of class 9th graders avoid bullying more than other groups. Neglecting parents’ children tend to be bullies. When the financial status of the family is considered it is found that if the family’s financial status is low students’ bullying scores are getting high. Students whose parents have the middle income level have the lowest bullying scores. Students tend to misconduct less in society. Students expressed that adults around them advise not to bully others in any way. Due to the collected data students marked their both mothers’ and fathers’ attidudes the most as protective. At the last part of this thesis the information which is gathered through research, is organized considering the literature.