Kille Çayı Havzası’nda (Balıkesir) erozyon risk analizi

Abstract

Balıkesir’in sulama ve içme suyu ihtiyacını karşılamak üzere 1991 yılında inşa edilenİkizcetepeler Barajı’nın da içerisinde yer aldığı Kille Çayı Havzası, Türkiye’nin kuzeybatısında,Marmara Bölgesi’nin, Güney Marmara Bölümü’nde Karesi Yöresi olarak adlandırılan kesimdeyer almaktadır. İdari olarak Balıkesir ve Manisa illeri sınırları içerisinde kalan saha 569 km²yüzölçümüne sahiptir. Bu çalışmada, Kille Çayı Havzası’ndaki erozyon riskinin ve dağılışınınbelirlenmesi, ayrıca yıllık ortalama toprak kaybı miktarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Buamaca ulaşmak için birçok parametrenin karşılıklı etkileşimlerini dikkate alan, bu alandakullanılan diğer yöntemlere göre daha doğru sonuçlar veren ve bu nedenle dünyada erozyonçalışmalarında sıklıkla kullanılan CBS tabanlı bir yöntem olan Düzenlenmiş Evrensel ToprakKaybı Denklemi (RUSLE) tercih edilmiştir. Çalışmada altlık olarak 1/25.000 ölçeğindetopoğrafya paftaları ve Aster GDEM’e ait DEM verileri kullanılmıştır. Bu veriler ile havzanıntopoğrafya (eğim) ve lokasyon haritaları üretilmiştir. Diğer veriler ile de toprak, yağış ve arazikullanım haritaları üretilmiştir. Üretilen bu haritalar ve RUSLE yöntemi çerçevesinde yapılananalizler sonucunda sahanın erozyon risk sınıfları ve yıllık toprak kaybı miktarı eldeedilmiştir. Analizler sonucunda sahada az, hafif, orta, şiddetli ve çok şiddetli olmak üzere beşfarklı erozyon risk sınıfı belirlenmiştir. Havzanın % 78,69’u yıllık toprak kaybının <1 – 1.01 –5 ton/ha/yıl arasında olduğu az – hafif erozyon riski altındadır. Yıllık toprak kaybının 10.01 –25 > ton/ha/yıl arasında olduğu şiddetli – çok şiddetli erozyon riski altındaki sahalar ise %8,91’lik bir alan kaplamaktadır. Havzadaki yıllık ortalama toprak kaybı ise 2,39 ton/ha/yılolarak hesaplanmıştır. Yıllık ortalama toprak kaybı 2,39 ton/ha/yıl olarak hesaplananinceleme alanı, Türkiye ortalamasının (6.14 ton/ha/yıl) altında bir değere sahiptir. RUSLEyönteminde toprak ve arazi kullanımı parametreleri beşeri faaliyetlere bağlı olarakdeğişmektedirler. Bunların beşeri faaliyetlerden olumsuz anlamda etkilenmesi, erozyonriskinin artmasına sebep olmaktadır. Doğru arazi kullanımı ve bununla ilişkili olarak toprakörtüsünün korunması ile birlikte erozyon riski minimum düzeyde kalacaktır.

Kille Creek Basin, that contains İkizcetepeler barrage builded in 1991 for irrigation and drinking water of Balıkesir, is located in South Marmara subregion of Marmara region. The area has 569 km² surface area within the boundaries of Balıkesir and Manisa administratively. In this research, it is aimed to identify the erosion risk in the area and its distribution in addition to determine the amount of soil loss. To reach this aim, it is preferred frequently used GIS based method Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) that gives more accurate results due to its considerations of interrelationships of different parameters and their interactions. In the research, it is used the topography sheets with a scale of 1:25.000 as base plate and DEM data belonging to Aster GDEM. With these data, the topography (slope) and location maps of the basin were produced. With other datas soil, precipitation and land use maps of the basin were produced. As a result of these maps and analyzes made within the framework of the RUSLE method, the erosion risk classes of the basin and the annual soil loss amount were obtanied. Five erosion risk classes are determined according to the results as low, slight, medium, high and strong. 78,69 % of the area that have soil loss between <1 – 1.01 – 5 ton/ha/year is under the low – slight erosion risk. On the other hand, the areas that have soil loss between 10.01 – 25 > ton/ha/year consist % 8,91 of the land. The mean of annual soil loss is calculated as 2,39 ton/ha/year. The calculation of the mean of annual soil loss as 2,39 ton/ha/year is beneath the mean of annual soil loss of Turkey as 6,14 ton/ha/year. The parameters of soil and land usage are depending on human activities. The negative effects of human activities on these parameters lead to increase of erosion risk of the land. Right usage of land with protection of ground cover in relation to this can lead to keep the erosion risk at the minimum level.