Doğal afetlerden sonra çocuklarda görülen uyku yoksunluğu, sosyal medya bağımlılığı ve ilişkili faktörler

Abstract

Doğal afetler öngörülemeyen, büyük can ve mal kayıplarına yol açan doğa olaylarıdır. Dünya genelinde ve Türkiye’de her yıl farklı doğal afetler yaşanmakta ve bu afetlerin sonuçları toplumları etkilemektedir. Çocuklar afetlere maruz kalan ve afetlerden etkilenen en hassas ve savunmasız bireylerdir. Her yıl milyonlarca çocuk doğal afetlere doğrudan veya dolaylı olarak maruz kalmakta ve çeşitli şekillerde etkilenmektedir. Bu çalışma, doğal afetlere doğrudan veya dolaylı olarak maruz kalan çocukların uyku yoksunluğu ve sosyal medya bağımlılığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çocukların yaşları, günlük uyku süreleri, uyku öncesi aktiviteleri gibi çeşitli sosyodemografik özellikleri, afetlerle ilgili bilgi edinme, okulda düzenlenen afet eğitimleri ve tatbikatlarına katılımı, acil durum ve afet çantası hazırlama bilgileri belirlenerek, bu unsurların çocukların uyku yoksunluğu ve sosyal medya bağımlılığı ile ilişkisi incelenmiştir. Araştırma,11.09.2023-11.12.2023 tarihleri arasında, Balıkesir ili Karesi ilçesindeki iki devlet okulunda öğrenim gören 369 öğrenci ile gerçekleştirildi. Veriler “Anket Formu”, “Çocuklar ve Ergenler İçin Uyku Yoksunluğu Ölçeği ve “Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği” kullanılarak, sınıf rehber öğretmenleri eşliğinde, yüz yüze görüşme yöntemiyle toplandı. Veriler sayı, yüzde, ortalama, t testi, ANOVA, pearson korelasyon katsayısı ve lineer regresyon analizi ile değerlendirildi. Katılımcı öğrencilerin yaş ortalaması 14.16±1.99 olup, Çocuklar ve Ergenler İçin Uyku Yoksunluğu ortalama puanı 32.81±10.67, Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği ortalama puanı 18.28±7.87 olarak bulundu. Lineer regresyon analizi sonucunda Çocuk ve Ergenler İçin Uyku Yoksunluğu puanı, yaş arttıkça (β:1.432; %95 GA 0.871, 1.993), yatma saati geç olan (β:1.810; %95 GA 0.522, 3.097), uykuya geçme süresi uzun olan (β:3.371; %95 GA 1.457, 5.284), kendine ait kişisel sosyal medya hesabı bulunan (β: 2.264; %95 GA 0.750, 3.777), doğal afetlerle ilgili bilgi edinmek için sosyal medyayı kullananlarda (β: 2.301; %95 GA 0.182, 4.420) anlamlı olarak arttı (Adjusted R2 =0.349, F= 20.593, p<0.001). Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı puanı ise yatma saati geç olan (β: 1.440; %95 GA 0.477, 2.402), uykuya geçme süresi uzun olan (β: 2.389; %95 GA 1.044, 3.734), uyku öncesi sosyal medyayı kullanan (β:1.810; %95 GA 0.942, 2.679) ve kişisel sosyal medya hesabı olan çocuklarda (β: 1.908; %95 GA 0.724, 3.092),anlamlı olarak arttı (Adjusted R2 = 0.165; F= 9.946; p< 0.001). Çalışmaya katılan öğrencilerin uyku yoksunluğu ve sosyal medya bağımlılığı arasında da pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edildi. Doğal afetlerin çocukların uyku sağlığı ve sosyal medya kullanım alışkanlıkları üzerine etkilerini anlamak için afet planlamalarında gelişim dönemlerinin göz önünde bulundurulması önerilmektedir.

Natural disasters are unpredictable events that cause significant loss of life and property.Every year,various natural disasters occur worldwide and in Turkey, impacting societies broadly.Children, being among the most vulnerable and sensitive individuals affected by these disasters,experience direct or indirect exposure annually,leading to diverse impacts on their lives. This study aims to examine the effects of direct or indirect exposure to natural disasters on children's sleep deprivation and social media addiction. To achieve this, various sociodemographic characteristics of children were assessed, including their ages,daily sleep durations, pre-sleep activities,knowledge about disasters, participation in disaster education and drills at school, and awareness of emergency preparedness. The relationships between these factors and children's sleep deprivation and social media addiction were investigated. The research was conducted from September 11, 2023, to December 11, 2023, with 369 students from two public schools in the Karesi district of Balıkesir. Data were collected using a "Questionnaire," the "Sleep Deprivation Scale for Children and Adolescents," and the "Social Media Addiction Scale for Adolescents" through face to-face interviews facilitated by class guidance teachers. The data were analyzed using descriptive statistics, t-tests, ANOVA, Pearson correlation coefficients, and linear regression analysis. The average age of the participants was 14.16 ± 1.99 years. The mean score on the Sleep Deprivation Scale for Children and Adolescents was 32.81 ± 10.67, while the mean score on the Social Media Addiction Scale for Adolescents was 18.28 ± 7.87. Linear regression analysis revealed that sleep deprivation scores significantly increased with age (β: 1.432; 95% CI 0.871, 1.993), later bedtimes (β: 1.810; 95% CI 0.522, 3.097), longer sleep onset times (β: 3.371; 95% CI 1.457, 5.284), ownership of a personal social media account (β: 2.264; 95% CI 0.750, 3.777), and use of social media to obtain information about natural disasters (β: 2.301; 95% CI 0.182, 4.420) (Adjusted R²= 0.349, F= 20.593, p< 0.001). Social media addiction scores were significantly higher among those with later bedtimes(β:1.440; 95% CI 0.477, 2.402), longer sleep onset times(β:2.389; 95% CI 1.044, 3.734), pre-sleep social media use (β:1.810; 95% CI 0.942, 2.679), and ownership of a personal social media account (β:1.908; 95% CI 0.724, 3.092) (Adjusted R²= 0.165; F= 9.946; p< 0.001). A positive and significant relationship between sleep deprivation and social media addiction was also found.The study suggests that disaster planning should consider developmental stages to better understand the effects of natural disasters on children's sleep health and social media use.