Milliyetçilik kuramları bağlamında Kürt milliyetçiliğinin analizi

Abstract

"Milliyetçilik Kuramları Bağlamında Kürt Milliyetçiliğinin Analizi" adlı tez çalışması, genel hatlarıyla 19. yüzyıldaki önemli bir değişim ve gelişim grafiği çizen milliyetçilik ve milliyetçilik kuramları ile Kürt milliyetçiliğinin tarihsel arka planını ve Kürt milliyetçiliğinin günümüzdeki yansımalarını incelemektedir. Bu çalışmada, bir taraftan Kürt milliyetçiliğinin gelişimine etki eden siyasal, ekonomik ve sosyal değişimler ve bu değişimlerin neden olduğu, üzerinde mutabakat kurulamayan, muğlak bir kavram olan milliyetçiliğe ilişkin başlıca kuramlar; diğer taraftan ise ümmet fikrini ön planda tutan, milliyetçilik fikrinin en son geliştiği toplumlardan biri olan Kürt halkının milliyetçilikle ilişkileri araştırma konusu yapılmaktadır. Bu çalışmanın beş temel amacı bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla, milliyetçiliğin nasıl ve hangi amaç(lar)la, ne zaman ortaya çıktığını anlamak, 1970'li yıllardan itibaren Batı'da üretilen milliyetçilik kuramlarını sistematik bir yaklaşımla ele almak, Kürt milliyetçiliğinin, Balkan, Arap ve Türk milliyetçiliklerden farklı ve benzer yönlerinin neler olduğunu açıklamak, milliyetçiliğin Kürt toplumuna nasıl ve ne şekilde yayıldığını anlayarak, neden en son Kürtlerin milli kimliğe vurgu yaptığını izah etmek ve Kürtlerin neden ulusal bir devlet kuramadığı sorusuna cevap aramaktır. Bu bağlamda, kuramsal bir içeriğe sahip olan çalışmada "yorumlayıcı yöntem"den hareketle bir araştırma süreci tasarlanmış ve tümevarımsal bir yol izlenmiştir. Bu araştırmanın sonucunda 1890'larda sonra Şeyhlerin ön plana çıkmasının, Hamidiye Alayları'nın kurulmasının, "Kürdistan" gazetesi gibi basın yayın organlarının sayısının artmasının "Kürtçülüğü" geliştirdiği; Kürtçülüğün, Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti, Kürt Teali Cemiyeti ve Hevi Cemiyeti gibi cemiyetlerin kurulmasıyla sistematik bir hale geldiği saptanmıştır. Aynı zamanda araştırmanın en önemli sorularından biri olan Kürtlerin neden devlet kuramadıkları tartışılmış, bu süreçte sosyal yapıdan coğrafi özelliklere kadar birçok farklı değişkenin etkisi olduğu tespit edilmiştir. Bu bulguların yanı sıra, Kürtlerdeki isyan hareketleri, başlangıçta özel çıkarlara dayalı, dini ve feodal nitelikli ve yönetime karşı çıkan isyanlar olarak belirlenmiş fakat Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılma aşamasındaki isyanların ayrılıkçı milliyetçi hareketlerin etkisiyle milli bir karaktere büründüğü gözlemlenmiştir.

This thesis titled "An Analysis Of Kurdish Nationalism In The Context Of Nationalism Theories" studies, along with theories of nationalism, the historical background of Kurdish nationalism and its current reflections which show a changing and evolving graphic since the 19th century. In this work; on one side, the political, economical and social changes that effected the development of Kurdish nationalism are examined together with a discussion of fundamental theories about nationalism, which is a vague concept that cannot be agreed on; and on the other side, the relations of nationalism with the Kurdish nation are examined, a people who keeps ummah idea in the forefront and who is one of the nations that developed nationalist identity too late. This work has five basic purposes. 1) understanding how, by which purpose(s) and when nationalism came up, 2) treating the important nationalism theories that are produced in the West since 1970's by a systematic approach, 3) explaining the different and alike sides of the Kurdish nationalism with Balkan, Arabic and Turkish nationalisms, 4) explaining why the Kurds were the last to emphasize national identity by understanding how nationalism spread into the Kurdish society and 5) searching an answer to the question why the Kurds have not been able to establish a national state. In this context, a research process is designed according to "interpretive method" which I thought is the most suitable method for my work which has a theoretical content and an induction approach is followed. As a result of this research, it is determined that Kurdism is developed by Sheiks coming to the fore after 1890's, the establishment of Hamidiye Corps, the growth in number of publications like "Kurdistan" newspaper and it became systematical by the establishment of communities like Kürt Teavün and Terakki Cemiyeti, Kürt Teali Cemiyeti and Hevi Cemiyeti. Also one of the most important questions of the research, why the Kurds were not able to establish a state is discussed and it is determined that many different variables like social structure and geographical features were effective in this process. Along with these findings, it is observed that the Kurdish rebel movements were based on special interests and against religious and feudatory governance at the beginning, but changed into a national character at the disbanding stage of Ottoman State with the effect of separatist nationalist movements