Şaphane dağı (Şaphane-Kütahya) güney kesimindeki kuvars damarlarının oluşumu ve kökeni

Abstract

The study area covers an area of approximately 50 km2 between Şaphane-Gediz, 70 km southwest of Kütahya city center, 35 km north of Uşak city center. In the study area, the oldest unit is Şaphane Limestone of Upper Triassic (Norian) aged comprising dolomite and dolomitic limestones. Jurssic aged Çiçeklikaya Formation, composed of cherty limestones, is unconformably observed on the limestone and the two units show lateral and vertical transitions in different parts of the region. The Çiçeklikaya Formation is overlain by the Cretaceous aged Dağardı Melange made up mainly of different rock blocks. The Miocene Akdağ volcanites, observed in dominant hills in the study area and laterally transitional with lacustrine sedimentary rocks, consist of generally of andesite and dacite rock lithologies. Plio-Miocene lacustrine sedimentary rocks unconformably overlie older units. The quartz crystals in the region are observed within the altered andesites belonging to the Miocene Akdağ Volcanites and occur in the NE-trending fracture and crack systems of Çiçeklikaya Formation composed of cherty limestones. These quartz crystals are observed as transparent/milk quartz in terms of outcrops. In order to investigate the usefulness of the jewelry on the quartz crystals collected from the field, 3 different models were applied in the form of metal root frame, nail drilling model and necklace design with facet cut. Especially the quartz crystals in the altered andesites were found to be suitable. The quartz crystals observed within the limestones are not suitable for use as they are broken and crushed during the dismantling phase. It has been determined that the homogenization temperatures of these minerals are around 220-241oC and they are mesothermal-type quartz from hydrothermal-type formations. It is thought that the main source of quartz crystals is the Miocene Pınarbaşı Granitoid observed in the region.

İnceleme alan Kütahya il merkezine 70 km kadar güneybatısında, Uşak il merkezinin 35 km kadar kuzeyinde, Şaphane-Gediz arasında yaklaşık 50 km2 lik bir alanı kapsamaktadır. Çalışma alanında en yaşlı birim dolomit ve dolomitik kireçtaşlarından meydana gelen Üst Triyas (Noriyen) yaşlı Şaphane Kireçtaşları bulunmaktadır. Şaphane Kireçtaşı üzerinde, çörtlü kireçtaşlarından oluşan Jura yaşlı Çiçeklikaya Formasyonu uyumsuz olarak gözlenmektedir ve bölgenin farklı kesimlerinde iki birim birbiriyle yanal ve dikey geçişler göstermektedir. Çiçeklikaya Formasyonu, farklı kaya bloklarından oluşan Kretase yaşlı Dağardı Melanjı tarafından üzerlenmektedir. İnceleme alanında hakim tepelerde gözlenen ve gölsel sedimanter kayaçlar ile yanal geçişli olan Miyosen yaşlı Akdağ Volkanitleri, genel olarak sarımsı-kahve, yeşilimsi renk tonlarında andezit, dasit türü kayaç litolojilerinden oluşmaktadır. Pliyo-Miyosen yaşlı gölsel sedimater kayaçlar kendinen daha yaşlı birimler üzerinde uyumsuz olarak gözlenmektedir. İnceleme alanında rakım olarak daha alt kesimlerinde bu birimler gözlenebilmektedir. Bölgede bulunan kuvars kristalleri Miyosen yaşlı Akdağ Volkanitleri’ne ait altere andezitler içerisinde ve Jura yaşlı çörtlü kireçtaşlarından oluşan Çiçeklikaya Formasyonu’nun KB gidişli kırık ve çatlak sistemleri içerisinde gözlenmektedir. Kuvars kristalleri mostra görnümü açısından şeffaf/süt kuvars şeklinde gözlenmektedir. Araziden toplanan kuvars kristalleri üzerinde takı tasarım açısından kulalnılabilirliğinin araştırılması amacıyla metal kök çerçeve, çivi ile delme modeli ve faset kesimle kolye tasarımı şeklinde 3 farklı model uygulaması yapılmıştır. Altere andezitlerin kırık ve çatlaklarında gözlenen kuvars kristalleri’nden özellikle altere andezitler içerisindeki kuvarsların uygun olduğu tespit edilmiştir. Kireçtaşları içerisinde gözlenen kuvars kristalleri sökülme aşamasında kırılıp parçalandığı için kullanıma uygun görülmemiştir. Kuvars kristallerinden gerçekleştirilen sıvı kapanım çalışmaları ile bu minerallerin homojenleşme sıcaklıklarının 220-241oC civarında oldukları ve sıcaklık değerlerine göre hidrotermal-tip oluşumlardan mezotermal-tip kuvars oldukları tespit edilmiştir. Kuvars kristallerin muhtemel oluşumunu sağlayan ana kaynağın bölgede gözlenen Miyosen yaşlı Pınarbaşı Granitoyidi ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.